Sušurskautiš

Ég hef ętlaš aš fjalla um hafķsśtbreišslu į Sušurskautinu ķ nokkurn tķma, en ekki haft tķma til žess. 

Žaš sem vakiš hefur furšu vķsindamanna og įhugamanna um loftslagsbreytingar er sś stašreynd aš hafķs į Sušurskautinu hefur aukiš śtbreišslu sķna jafnt og žétt frį žvķ męlingar hófust (um 1979). Žetta er į sama tķma og hafķs į Noršurskautinu hefur jafnt og žétt veriš aš minnka og žynnast. Žetta mį sjį t.d. ķ nżlegu lķnuriti sem sżnir samanburš hafķsśtbreišslu fyrir marsmįnuš sķšastlišin 30 įr.

sh-seaice-200903-pg
Hafķsśtbreišsla į Sušurskautinu ķ marsmįnuši frį 1979-2009 (NCDC National Climate Data Center). 

Žessi stašreynd hefur veriš notuš sem rök efasamdamanna gegn hlżnun jaršar af mannavöldum.  

Įšur en lengra er haldiš er rétt aš gera greinarmun į hafķs og ķshellum. Hafķs er lagnašarķs sem myndast į veturna og žaš fer mikiš eftir hitastigi sumarsins į eftir hvaša śtbreišslu hann heldur įšur en vetur hefst į nż - hann hefur sem sagt veriš aš aukast undanfarna įratugi į Sušurskautinu, į sama tķma og jöršin ķ heild er aš hlżna.  

Lķkön nį ekki aš lķkja eftir žessum ašstęšum og sumar spįr ganga śt į aš hann ętti aš vera bśinn aš minnka um 1/3 ķ lok žessarar aldar- žvķ er óljóst hvernig stendur į žvķ aš hann er aš auka śtbreišslu sķna nś į tķmum hnattręnnar hlżnunar.

Hvaša ašstęšur gera žaš aš verkum aš hafķsinn er aš aukast į Sušurskautinu?

Nżleg kenning leitar skżringa ķ žynnandi ósonslagi. Vķsindamenn sem hafa stśderaš ósonlagiš hafa sżnt fram į aš gatiš ķ ósonlaginu yfir Sušurskautinu hafi breytt vešrakerfinu ķ kringum Sušurskautslandiš. Žessar breytingar valda žvķ aš hlżtt loft hefur blįsiš yfir Sušurskautsskagann (Antarctic Peninsula) sem er į Vestur-Sušurskautinu og kęlt loftiš yfir Austur-Sušurskautinu.

Ef Sušurpóllinn vęri į mišju Sušurskautinu žį myndu vindar blįsa ķ fallegum hring ķ kringum skautiš. En mišja meginlandsins er ķ raun stašsett lķtillega frį pólnum. Af žvķ leišir aš vindarnir blįsa óreglulega ķ hįlfgeršum hvirfilstraumum af landi (sjį myndatexta).

Höfundar hafa keyrt tölvulķkön af lofthjśpnum meš og įn gatsins į ósonlaginu og fundu śt aš žynning ósonlagsins hefur aukiš vindstyrk og dregiš hlżtt loft frį Chile ķ Sušur Amerķku - sem valdiš hefur mikilli hlżnun į Sušurskautsskaganum og į móti orsakaš sterkan kaldan blįstur yfir Rosshafi.

dn16988-1_731
Vindur blęs réttsęlis ķ kringum Sušurskautiš, blęs af Viktorķulandi (Victoria Land) sem myndar kalt streymi lofts yfir Rosshafi (Ross Sea), žar sem hafķs er aš aukast. Aš sama skapi blęs hlżr vindur frį Sušur-Amerķku og hitar upp Sušurskautsskagann (Antarctic Peninsula), en žar eru stórar ķshellur aš leysast upp. (Mynd tekin af www.newscientist.com).

Gervihnatttagögn sżna aš ķsinn hefur minkaš vestur af Sušurskautsskaganum en vaxiš į Rosshafi . Samtals hefur ķsinn veriš aš aukast sķšastlišin 30 įr og tengja vķsindamenn žvķ žynningu ósonlagsins śt frį fyrrnefndri lķkanagerš. Žeir śtiloka žó ekki aš nįttśrulegar įstęšur rįši för.

Önnur kenning varšandi aukna hafķsśtbreišslu į Sušurskautinu:

Ein kenning gengur śt į žaš aš hafķs sé aš aukast vegna minnkunar į uppstreymi hita ķ lögum sjįvar vegna brįšnunar hafķss. Lauslega er kenningin svona:

Lofthiti eykst - hafķs minnkar - selta minnkar - hlżrri og seltuminni sjór minnkar ešlisžyngd uppsjįvarins - meiri lagskipting ķ lögum sjįvar - hitastreymi minnkar śr nešri lögum sjįvar - brįšnun hafķss minnkar af völdum sjįvarhita - hafķs eykst. 

Įstęšur žess aš hafķs minnkar er samkvęmt žessari kenninu vegna žess aš lofthiti eykst žį eykst brįšnun, upphaflega stušlar sjįvarhiti einnig aš žessari brįšnun en vegna ešlisbreytinga žį slokknar į brįšnuninni af völdum sjįvarhita og hafķs eykst.

----------------------

Ég veit ekki hvor kenningin er betri eša hvort önnur betri eigi eftir aš koma fram (ég er ekki bśinn aš stśdera žetta ķ žaula og žvķ get ég veriš aš missa af einhverri góšri kenningu).

Eitt er vķst aš hafķsinn ķ kringum Sušurskautiš hegšar sér undarlega, en žaš er samt aš hlżna į Sušurskautinu. Žaš er žvķ śtilokaš aš efasemdamenn geti notaš žetta sem rök gegn hnattręnni hlżnun, nema til aš slį ryki ķ augu almennings.


« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband