Geimgeislar

Ég įkvaš aš skoša hvaš er til um geimgeisla og įhrif žeirra į loftslag ķ kjölfar athugasemdar viš fęrslu mķna um sólina. Žar hafši ég tekiš saman žaš sem menn vita um įhrif sólarinnar į hlżnun jaršar undanfarna įratugi. Ķ stuttu mįli žį var nišurstašan sś aš fyrr į öldum sveiflašist hitastig meš sólinni, ef sólin jók virkni sķna žį jókst hitinn į jöršinni og öfugt (eins og viš var aš bśast). Um žaš bil į sjöunda įratugnum hęttu hitastigsbreytingar og breytingar ķ sólinni aš sveiflast ķ takt og eitthvaš annaš tók viš. Vķsindamenn telja žaš vera vegna śtblįstur CO2 og aš hlżnunin sé žvķ af mannavöldum.

---

En žaš eru til kenningar um aš sólin hafi önnur įhrif į hitastig en įšur hefur veriš tališ, žaš eru kenningar Svensmarks um geimgeisla og hefur Įgśst Bjarnason veriš ötull talsmašur žessarar kenningar hér į landi, samanber nżlega fęrslu hans - sjį hér.

Žaš sem er nokkuš ljóst er aš viš aukna sólblettavirkni žį eykst segulsviš sólarinnar, sem virkar sem skjöldur fyrir jöršina gagnvart geimgeislum (lķtiš af sólblettum - mikiš af geimgeislum lenda į jöršinni). Kenning Svensmarks gengur śt į aš viš aukna geimgeislun žį aukist skżjamyndun sem kęli jöršina (og öfugt, minni geimgeislun minnki skżjamyndun og hiti jöršina).

svensmark-clouds
Hér er mynd sem sżnir tengsl geimgeisla og skżjamyndana samkvęmt Svensmark (mynd stolin af bloggsķšu Įgśstar).

Žessi kenning vekur upp žrjįr spurningar (a.m.k).

  1. Valda auknir geimgeislar aukinni skżjamyndun?
  2. Ef svo er, hvernig breytir mismunandi skżjahula hitastigi jaršar?
  3. Aš lokum, skżrir žaš hlżnunina sem oršiš hefur undanfarna įratugi?

1: Ekki hafa fundist sannfęrandi gögn sem sżna fram į aš geimgeislar hafi įhrif į skżjahulu. Sérfręšingar ķ ešlisfręši skżja segja lķkurnar litlar į žvķ aš jónun andrśmslofts vegna geimgeisla geti myndaš nógu stórar öršur (aerosols) til aš mynda skż. Og žó žaš geti gerst žį žykir žaš enn ólķklegra aš žaš myndi hafa töluverš įhrif į skżjamagn ķ andrśmsloftinu. Svensmark birti lķnurit sem sżna fylgni milli geimgeisla og gervihnattamęlinga į skżjahulu - Žessi fylgni hefur veriš hrakin (sjį Laut 2003). Til aš fį žessa fylgni žurfti aš "verka" gögnin til aš halda fylgninni, auk žess sem fylgninni lauk įriš 1991 (eša 1994) (sjį mynd)

cosmic_clouds
Fylgni milli geimgeisla (rauš lķna) og skżjahulu (blį lķna) (Laut 2003).

Ķ kjölfariš į žvķ aš kenning hans um tengsl skżjahulu og geimgeisla var hrakin, leitaši Svensmark annarra leiša til aš veita kenningu sinni brautargengi. Hann bjó til nżtt lķnurit sem sżndi tengsl milli lįgskżja og geimgeisla - enn į nż žurfti hann aš leišrétta gervihnattagögnin til aš fylgnin vęri rétt og fékk hann enn į nż įkśrur frį sérfręšingum ķ loftslagsešlisfręši.

Auk žess hefur veriš bent į aš ef geimgeislar hefšu įhrif į skżjahulu, žį yršu įhrif žess innan nokkurra daga. Eftir 1991 žį eru sex mįnušir į milli žess sem įhrifin koma fram.

Enn aš auki, žį hefur veriš bent į aš geimgeislar sżni meiri breytileika į hęrri breiddargrįšu og žvķ ętti breytileiki ķ skżjahulu aš vera meira į heimskautasvęšunum. Sį breytileiki hefur ekki sést.

2:  Žį er žaš spurningin, hverju breytir skżjahula loftslagi jaršar? Svensmark segir aš ķ heild žżši lķtiš af skżjum - heitari jörš, aš minni hiti tżnist vegna endurgeislunar skżja į daginn og aš žaš vegi meira en hitatap į nóttinni.

Vķsindamenn eru ekki sammįla um aš minni skżjahula hiti upp jöršina. Ķ raun eru skżin enn eitt helsta žrętuepli vķsindamanna um loftslagsbreytingar. Deilt er um hvort męlingar į skżjahulum meš gervihnöttum sżni rétta mynd af breytingum skżjahulu og hvort breytingar sem sjįst hafi įhrif į hitastig. Sumir halda žvķ fram aš skżin geti hęgt į hlżnuninni, ašrir aš žau geti magnaš žau upp. Allt ķ allt, žį er óvissan mikil.

3: En skżra breytingar ķ skżjum hlżnunina undanfarna įratugi? Žessi spurning er ef til vill mikilvęgust, žvķ jafnvel žótt hęgt verši einhvern veginn aš tengja saman geimgeisla og skżjahulu og įhrif į hitastig, žį getur žaš ekki śtskżrt hlżnunina sķšustu įratugi. Beinar męlingar į geimgeislum sķšastlišin 50 įr sżna ekki nišursveiflu ķ geimgeislum, sem ętti aš vera ķ öfugu hlutfalli viš hlżnunina sķšastlišna įratugi (sjį mynd):

cr_ssn
Sveiflur ķ geimgeislum sķšastlišin 50 įr (mynd tekin af heimasķšu ngdc.noaa.)

image_preview
Sambęrilegt plott sem sżnir hversu lķtil fylgni er į milli hitabreytinga og geimgeisla. 

---

Žessi magnaša kenning Svensmarks um tengsl milli geimgeisla og skżja eru žó ekki algjörlega śt ķ hött - žvķ nokkrir vķsindamenn taka žessa kenningu alvarlega, sumir hafa jafnvel fundiš meš öšrum ašferšum smįvegileg tengsl milli skżja og geimgeisla, žó eru žeir mun fleiri sem finna enga samsvörun žar į milli.

Nišurstašan er sem sagt žessi: Ólķklegt er aš geimgeislar hafi įhrif į skżjahulu, en ef svo ólķklega vildi til aš žeir hefšu įhrif į skżjahulu, žį deila menn um žaš hvaša įhrif žaš hefši į hitastig og žrįtt fyrir aš žaš hefši einhver įhrif į hitastig, žį śtskżra geimgeislar ekki hlżnunina sķšastllišna įratugi.


« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Athugasemdir

1 Smįmynd: Įgśst H Bjarnason

Žaš veršur vissulega fróšlegt aš fylgjast meš hvaš gerist į nęstu įrum, en vķsbendingar eru um aš virkni sólar sé aš minnka, eins og bloggaš var um hér 1. aprķl s.l., en žar er vķsaš ķ vefsķšu NASA sem kallast Deep Solar Minimum.

Viš getum oršaš žaš žannig aš nįttśran sé aš gera tilraun sem vert sé aš fylgjast meš. Ķ svona mįlum er nįttśran sjįlf besti dómarinn.

Sjįlfur ętla ég aš reyna aš vera nokkurn vegin hlutlaus, en get ekki neitaš žvķ aš mér žykir kenning Svensmarks įhugaverš. Sjįlfsagt er žaš vegna žess aš ég hef įnęgju af žvķ aš pęla ķ himingeimnum og žį sérstaklega ešli sólar.

Stóra spurningin er: Mun kólna į nęstu įrum, eša halda įfram aš hlżna eftir nokkurra įra hlé sem hófst e.t.v. um 2002?  Ég vona innilega aš žaš fari ekki aš kólna žvķ ég nżt lķfsins miklu betur žegar hlżtt er

 Aušvitaš er allt of snemmt aš draga nokkrar įlyktanir, en sumir eru farnir aš benda į aš lķtt hafi hlżnaš į undanförnum įrum, eins og į myndinni hér fyrir nešan.  Eftir svo sem 10 įr veršur žetta allt ljósara.  Žį veršur hugsanlega komiš ķ ljós hvort Svensmark hafi aš einhverju leyti haft rétt fyrir sér.

 http://www.friendsofscience.org/assets/documents/FOS%20Essay/GlobalTroposphereTemperaturesAverage.jpg

Įgśst H Bjarnason, 20.5.2009 kl. 07:42

2 Smįmynd: Loftslag.is

Rétt Įgśst, žaš er of snemmt aš śtiloka alveg kenningar Svenmarks og ég verš aš višurkenna aš mér finnst kenning hans įhugaverš, en einnig skemmtileg žessi žrautseigja hans aš halda kenningunni į lofti (žótt fįtt bendi til žess aš hśn standist skošun).

Eitt er vķst aš žaš er of snemmt aš fullyrša aš žaš sé aš kólna žótt bleika lķnan į myndinni žinni sżni nišursveiflu.

Ég hef žvķ mišur litla trś į aš žaš muni kólna, nśverandi bišstaša ķ hlżnuninni er aš öllum lķkindum tķmabundiš mótvęgi viš hlżnunina, t.d. var La Nina kólnun į sķšasta įri og svo er töluverš nišursveifla ķ sólinni eins og žś hefur bent į. Aš žaš skuli ekki vera kaldara en oršiš er, ętti ķ raun aš segja okkur aš hlżnun af völdum CO2 hefur lang mest įhrif į hitastig sķšustu įratugi.

En žaš žżšir ekkert aš žręta um slķkt og bķša eftir žvķ hvaš muni gerast į nęstu įrum og alls ekki vegna kenninga sem standast ekki skošun - žaš žarf aš vinna bug į CO2 vandanum strax. Žvķ mišur Įgśst, žaš aš hér verši hlżtt er alls ekki jįkvętt - allavega ekki mešan žaš hefur grķšarlega neikvęš įhrif į langflesta ašra sem byggja žessa jörš.

Loftslag.is, 20.5.2009 kl. 09:08

3 Smįmynd: Įgśst H Bjarnason

Höskuldur.

Žegar mašur er aš basla viš svona lagaš, žį kżs mašur frekar vešurfar eins og hefur veriš į sķšustu įrum og žar įšur um mišja sķšustu öld. Sķšur vill mašur vešurfar eins og um 1960-1980 žegar žaš var įrvisst aš kal vęri ķ tśnum vķša um land aš vori og kartöflugrös féllu allt of snemma vegna sķšsumarsfrosta.  Žaš fór ekki vel meš gróšurinn. Tśn svört af kalskemmdum eru ekki falleg sjón.

Žaš er af žessum įstęšum sem ég kżs frekar milt vešurfar.

Įgśst H Bjarnason, 20.5.2009 kl. 10:10

4 Smįmynd: Sveinn Atli Gunnarsson

Žessi vandi er hnattręnn. Ž.a.l. žarf aš lķta į vandamįliš ķ stęrra samhengi. Žaš getur veriš notalegt aš žurfa minna aš hafa fyrir ręktun trjįa og gróšurs viš hlżnun į Ķslandi, en į mörgum öšrum stöšum er vandamįliš stęrra en svo. Į żmsum stöšum žar sem litlar breytingar geta haft alvarlegar afleišingar. Žessar afleišingar geta veriš af t.d. vistfręšilegum-, samfélagslegum-, landfręšilegum- eša menningarlegum įstęšum. Žau vandamįl eru ķ samanburši viš okkar kartöflugrös og kalskemmdir į stęrri męlikvarša og ber aš taka alvarlega. Žaš aš bķša eftir öšrum męlingum žegar svo margt bendir til žess aš vandinn sé til stašar, er aš mķnu mati óįbyrgt (žó svo seinni tķma rannsóknir myndu kollvarpa öllum žessum kenningum, sem ég persónulega er efins um).

Meš sumarkvešju,
Sveinn Atli

Sveinn Atli Gunnarsson, 22.5.2009 kl. 13:36

5 Smįmynd: Loftslag.is

Rétt Sveinn.

Loftslag.is, 22.5.2009 kl. 18:47

6 Smįmynd: Siguršur Žór Gušjónsson

Žaš aš hér verši hlżtt (svo viš gleymum nś öšrum hlutum heims) er alls ekki jįkvętt, segiršu. Mišaš viš hvaš, žaš er t.d. mikill munur į hitanum 1931-1960 og 1961-1990, hvaš žį į įrunum fyrir 1930 og į 19. öld.  Helduršu žvķ fram aš žaš hafi verišš neikvętt aš hlżnaši um 1920 og var hlżtt ķ 40įr.  Mér finnst vera komiš upp hjį żmsum einhver pannik um žaš aš öll hlynun sé af hinu illa en ekkert gott eša lķtiš fylgi henni, en mišaš viš hvaša śtgangspunkt. Hafši 20. aldar hlżnunin frį 1920 neikvęš įhrif į lķfrķki landsins?Mér hefur alltaf skilist aš menn hafi fagnaš henni mjög žangaš til upp į sķškastiš.

Siguršur Žór Gušjónsson, 23.5.2009 kl. 15:28

7 Smįmynd: Loftslag.is

Žaš er eitt hlżnun eins og varš į sķšustu öld hér į landi og svo annaš hlżnun eins og bśist er viš į žessari öld į jöršinni allri. Getur mašur virkilega glašst yfir žvķ aš geta veriš fleiri daga ķ stuttermabol į Ķslandi og gróšursett sķn tré, mešan milljónir verša fyrir hungursneyš og flótta vegna hlżnunar jaršar? Aušvitaš verša menn aš eiga žaš bara śt af fyrir sig, en ég sé ekki beint neitt jįkvętt viš žaš, žó lķfsgęši mķn batni į kostnaš annarra.

Loftslag.is, 23.5.2009 kl. 16:03

8 Smįmynd: Siguršur Žór Gušjónsson

Ég tók žaš fram ķ minni athugasemd aš ef viš gelymdum afganginum af heiminum og litum eingöngu į lķfrķki Ķslands. Ef viš gerum žaš žį held ég aš erfitt sé aš neita žvķ aš śt af fyrir sig myndi hlżnun į landinu vera lķfrķkinu til góša. Žetta var ég aš tala um. Og ég geri ža vegna žess aš alltaf hefur žaš veriš tališ jįkvętt aš hlżni į landinu žar til į allra sķšustu įrum er žaš tališ vera voša vont. Gott dęmi um žaš er reyndar grein Gušna mķns Elķssonar žar sem hann furšaši sig į žvķ aš meiri hluti landsmanna teldi ekki aš įhrif hlżnununar eins og hśn er nś - ekki eins og hśn ętti eftir aš verša - vęri slęm, eša eitthvaš ķ žessa įttina. Ef mér finnst eitthvaš rétttrśnašaar og trśarbragšalegt ķ sambandi viš loftslagsmįl žį er žaš sś algera neitun alarmista (eša hvaš į aš kalla žį), sumra aš minnsta kosti, aš neikvęš įhrif hlżnunar į Ķslandi t.d. um eitt stig frį mešallaginu 1961-90 verši minni en hin jįkvęšu. Žetta er ekki spurning um žaš hvort lķfsgęši mķn batni į kostnaš annarra, žaš er óžarfi aš gera manni upp svo sķngjarnan hugsunarhįtt, heldur einfaldlega raunsętt mat į žvķ aš Ķslannd er kalt land og hlżnun į landinu er jįkvęš fyrir okkur śt af fyrir sig. Viš erum ein af žeim sem fį žaš jįkvęša. En ekki mį kalla žaš jįkvętt, neittkvętt skal žaš vera.

Siguršur Žór Gušjónsson, 24.5.2009 kl. 12:38

9 Smįmynd: Loftslag.is

Žetta var svar mitt žvķ žó žś hafir notaš fyrirvara ķ žinni setningu žį sagši ég žetta: 

žaš aš hér verši hlżtt er alls ekki jįkvętt - allavega ekki mešan žaš hefur grķšarlega neikvęš įhrif į langflesta ašra sem byggja žessa jörš.

Žvķ var ég alls ekki aš tala um hvort žaš vęri jįkvętt eša neikvętt fyrir okkur ķslendinga og spurning žķn įtti žvķ alls ekki viš, žegar žś sagšir:

Žaš aš hér verši hlżtt (svo viš gleymum nś öšrum hlutum heims) er alls ekki jįkvętt, segiršu.

Žegar menn pikka śt hluta śr setningu og leggja einhvern sannleik śt frį žvķ, žį fer žaš grķšarlega ķ taugarnar į mér.

En ég hef fjallaš um jįkvęš og neikvęš įhrif į okkur ķslendinga įšur og margt af žvķ er jįkvętt (allavega vešurfarslega). En žetta er beggja blands fyrir okkur ķslendinga - gróšur vex hrašar en sumar tegundir hverfa - nżjar tegundir nytjastofna verša ķ veišanlegu magni en ašrar hverfa - siglingaleišir opnast aš sumarlagi er jįkvętt allavega į mešan ekki verša umhverfisslys vegna aukinna siglinga. Neikvętt aš mķnu mati er einnig įgeng skordżr, en ég er svo sem eins og ašrir ķslendingar meš fóbķu gagnvart skordżrum aš einhverju marki, en žau geta lķka haft slęm įhrif į vöxt sumra plantna.

Best er žó aš lesa skżrslu vķsindanefndar um įhrifin hér į Ķslandi ķ žessari skżrslu.

Loftslag.is, 24.5.2009 kl. 13:43

10 Smįmynd: Sveinn Atli Gunnarsson

Žaš er enginn spurning um aš stašbundiš (m.a. į Ķslandi) geti komiš fram jįkvęš įhrif vegna hlżnunarinnar. Žaš er žó margt ķ žessu ferli sem er ekki žekkt. T.d. hvernig vistkerfi sjįvar muni bregšast viš hlżnuninni, bęši til skamms- og til lengri tķma. En žaš skal varast žaš aš loka augunum fyrir hinu stęrra samhengi. Einnig leišist mér persónulega žetta rétttrśnašar- og trśarbragšartal. Žetta snżst um žaš aš žau vķsindalegu rök sem uppi eru ķ dag hneygjast sterklega ķ įtt til žess aš mašurinn eigi aš minnsta kosti aš hluta til sök į hlżnun jaršar.

Į žessum sķšum er reynt aš sżna fram į hvernig sum af rökum efasemdarfólks eru ķ raun veik og hęgt er aš sżna fram į vķsindaleg mótrök viš žeim. Aš sjįlfsögšu eru žetta vķsindi ķ žróun og žaš koma reglulega fram nżjar kenningar innan įkvešina sviša (sumar halda ašrar ekki), en ķ ašalatrišum heldur kenningin um hlżnun jaršar aš mannavöldum.

Sveinn Atli Gunnarsson, 24.5.2009 kl. 13:51

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband