Bloggfęrslur mįnašarins, nóvember 2009

Hitastig októbermįnašar į heimsvķsu

Helstu atrišiš varšandi hitastig októbermįnašar į heimsvķsu

  • Sameinaš hitastig fyrir bęši land og haf fyrir október 2009, mįnušurinn var sį 6. heitasti samkvęmt skrįningum, meš hitafrįviki upp į 0,57°C yfir mešalhitastigi 20. aldarinnar, sem er 14,0°C.
  • Hitastig fyrir land var 0,82°C yfir mešaltali 20. aldar, og var žvķ sį 6. heitasti samkvęmt skrįningu.
  • Hitastig hafsins į heimsvķsu var október 5. heitasti samkvęmt skrįningu, meš hitafrįvik upp į 0,50°C yfir 20. aldar mešaltalin, sem er 15,9°C.
  • Fyrir įriš, frį janśar til loka október, er sameinaš hitastig fyrir bęši land og haf 14,7°C. Tķmabiliš er jafnheitt og tķmabiliš fyrir 2007, ķ 5. sęti meš hitafrįvik upp į 0,56°C.

[Mun nįnari skżringar varšandi hitastig októbermįnašar mį finna ķ fęrslu į Loftslag.is]

Annars er athyglisvert aš fylgjast meš žvķ hvernig loftslagsrįšstefnann ķ Kaupmannahöfn mun žróast. Strax er byrjaš aš tala um aš draga mįliš į langin, žar sem erfitt viršist vera aš nį sįtt.

Fleiri tengdar fęrslur af Loftslag.is:


loftslag


mbl.is Loftlagsmįlin rędd ķ Singapśr
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Brįšnun jökla og sjįvarstöšubreytingar

554px-Satellite_image_of_Bangladesh_in_October_2001Aukningin į massamissi Gręnlandsjökul viršist vera óvenju mikil, en žrįtt fyrir žaš žį skulum viš varla bśast viš mörgum metrum ķ hękkun sjįvarstöšu į žessari öld.

Žeir kręfustu hafa spįš allt aš tveggja metra hękkun sjįvarstöšu į žessari öld - į mešan IPCC hefur spįš allt aš 0,6 m hęrri sjįvarstöšu (mišaš viš stöšuna 1990 - en žaš er almennt séš višmišunarįriš). Žar fyrir utan, žį er talaš um aš hękkun um innan viš hįlfan metra muni skapa mikiš vandamįl į lįgt liggjandi svęšum eins og Bangladesh (sjį loftmynd hér til hlišar).

Brįšnun jökla hefur töluverš įhrif į hękkun sjįvarboršs og getur haft enn meiri įhrif žegar brįšnun stóru jökulskjaldanna į Gręnlandi og Sušurskautinu fer almennilega af staš - en hingaš til hefur hękkun sjįvarstöšu fyrst og fremst veriš vegna varmažennslu (hlżnunar sjįvar) eša um 70%. Afganginn mį sķšan rekja til jökla sem dreifšir eru vķša um heim, t.d. ķ Ölpunum, Alaska, Sušur Amerķku, Himalaya, Ķslandi og fleiri stöšum - įsamt brįšnun į Gręnlandi og Sušurskautinu. Ķ skżrslu Vķsindanefndar um loftslagsbreytingar sem gefin var śt ķ fyrra segir:

Lķkleg hękkun sjįvaryfirboršs til loka aldarinnar er hįš žvķ hversu mikiš hlżnar, en varmažennsla veldur um 70% af hękkuninni. Stór óvissužįttur ķ sjįvaryfirboršshękkun felst ķ hugsanlegum breytingum į ķsflęši ķ stóru ķshvelunum į Gręnlandi og Sušurskautslandinu. Žessi óvissužįttur er ekki tekinn inn ķ śtreikninga IPCC, en gęti aukiš viš sjįvaryfirboršshękkunina. Hér aš nešan veršur žvķ mišaš efri mörk hękkunarinnar sem kemur fram hjį IPCC. Žetta er ófullkomin ašferš viš aš vega saman óžekkta óvissu vegna hugsanlegrar aukningar ķsflęšis og žekktrar óvissu vegna annarra žįtta, og mikilvęgt er aš hafa ķ huga aš ekki er hęgt aš śtiloka mun meiri sjįvaryfirboršshękkun (Śr skżrslunni Hnattręnar loftslagsbreytingar og įhrif žeirra į Ķslandi – gefin śt af Umhverfisrįšuneytinu įriš 2008). 

Eins og kemur fram hér žį hefur óvissan aš mestu tengst žvķ hvernig jöklar į Gręnlandi og Sušurskautinu bregšast viš hlżnuninni og žvķ er talaš um vanmat hjį IPCC žvķ hvorki er reiknaš meš breytingum ķ ķsflęši stóru jöklanna, né hversu hratt žaš getur gerst.

Sjį nįnar um sjįvarstöšubreytingar į loftslag.is: Sjįvarstöšubreytingar

Greinina sjįlfa sem vķsaš er ķ, ķ fréttinni į mbl.is, mį finna hér: Partitioning Recent Greenland Mass Loss 


mbl.is Gręnlandsjökull brįšnar hrašar en įšur
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Mikilvęgur fundur

Fundurinn ķ Kaupmannahöfn er mikilvęgur žįttur žess aš rķki heims komi saman og ręši um losun gróšurhśsalofttegunda og hugsanlegar afleišingar hennar. Hvaš kemur śt śr fundinum, mun tķminn leiša ķ ljós, en žaš eru mörg atriši sem žarf aš skoša nįnar og ekki er ljóst hver įrangurinn veršur. Mešal žess sem žarna veršur rętt eru žęr framtķšar lausnir og mótvęgisašgeršir sem grķpa žarf til. Vęntanlega veršur losun gróšurhśsalofttegunda rędd meš žaš fyrir augum aš draga śr losun. Fundurinn fjallar einnig aš miklu leiti um žaš hvernig ašgeršir verša fjįrmagnašar į milli landa, sem er pólķtķskt mįl sem gęti reynst flókiš aš leysa.

Hęgt er aš lesa nįnar um žetta į Loftslag.is.


loftslag.is
mbl.is Danir bjóša 191 žjóšarleištoga į fund
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Fyrirsagnir um loftslagsmįl - TED myndband

Oft er hęgt aš nįlgast fręšandi fyrirlestra į TED. Hér er fyrirlestur sem Rachel Pike hélt um rannsóknir sem mynda fyrirsagnir blaša og tķmarita um loftslagsmįl.

[Fęrsla af Loftslag.is]


Norręni loftslagsdagurinn - Loftslag framtķšar

Norręni loftslagsdagurinn er ķ dag. Viš erum ekki meš sérstaka umfjöllun um hann, en viš viljum ķ tilefni dagsins birta hér vangaveltur um loftslag framtķšarinnar.

Framtķšin

Žaš er margt óljóst um loftslag framtķšarinnar, žvķ žaš er alltaf erfitt aš spį um framtķšina meš öllum žeim fjölda breyta sem skoša žarf. Breytingarnar verša lķka ólķkar eftir žvķ hvar į jöršinni mašur drepur nišur, t.d. mun į sumum stöšum verša meiri śrkoma en annarsstašar meiri žurrkur o.s.frv. Žaš eru margir žęttir sem rįša žarf ķ og erfitt aš spį nįkvęmlega um hvaš gerist į öllum svęšum. Hękkandi hitastig hefur žvķ margskonar afleišingar sem nįnar er fariš ķ į öšrum sķšum žessa vefs. Hér veršur fjallaš um loftslag framtķšarinnar.

Hitastigshękkun

Lķtum fyrst į hversu mikil hitastigs hękkunin er talin geta oršiš. Myndin hérundir sżnir nokkrar svišsmyndir fyrir framtķšina. Ķ žessum svišsmyndum er žaš styrkur koldķoxķšs ķ framtķšinni sem gefur til kynna hvert hitastigiš ķ framtķšinni getur oršiš. Hitastigiš er boriš saman mišaš viš ólķkar svišsmyndir um losun gróšurhśsalofttegunda ķ framtķšinni. Žarna kemur vel fram aš hęrri styrkur gróšurhśsalofttegunda er talinn hafa bein įhrif į hitastig. En hvaš žżšir žaš aš hitastigiš hękki og mun hitastigsbreytingin og žessar loftslagsbreytingar hafa sömu įhrif į öllum svęšum?

Hitastigsbreytingar samkvęmt spįm, tekiš śr skżrslunni "Hnattręnar loftslagsbreytingar og įhrif žeirra į Ķslandi" (smelliš į myndina til aš fį hana ķ fullri stęrš)

Samkvęmt spįlķkönum mun hitastigiš viš Noršurpólinn stķga meira en mešaltališ. Myndin hérundir sżnir spįr um hękkun hitastigs į įkvešnum tķmabilum eftir įkvešnum svišsmyndum. Lķkurnar į žvķ hversu stórar hitastigsbreytingarnar geta oršiš eru sżndar til vinstri ķ myndinni. Svišsmyndirnar eru unnar eftir sömu framtķšarsvišsmyndum og į myndinni hér aš ofan.

 

Spį um mešaltalshita

Ferill hitastigshękkunar

Žaš er algengur miskilningur um žessi fręši, aš til aš kenningin geti veriš rétt, žį žurfi hitastig aš hękka įlķka į milli svęša og jafnt yfir tķmabil. Ž.e. aš ekki sé plįss fyrir tķmabundnar sveiflur eša aš um sé aš ręša mun į milli svęša. Ķ myndinni hér aš ofan er gert rįš fyrir įkvešnum mun į milli svęša, ž.e. aš įhrifin séu mismunandi eftir žvķ hvaša svęši er skošaš. Nęsta mynd sżnir dęmi um hugsanlegan feril hitaaukningar. Eins og sjį mį er ferillinn skrikkjóttur, sem er afleišing margskonar nįttśrulegra ferla og breytileika sem hafa įhrif į hitastigssveiflur til lengri tķma. Žaš er lang lķklegast aš żmsir nįttśrulegir ferlar muni hafa įhrif į hvernig žessi ferill mun lķta śt ķ framtķšinni og žessi mynd er tilraun til aš sżna fram į dęmi um žaš (žetta er ekki spį).  Žaš er lķka hęgt aš ķmynda sér aš ef engin hitastigsbreyting vęri, ž.e. aš lķnan vęri lįrétt, žį myndu einnig koma fram sveiflur vegna nįttśrulegs breytileika, en ķ žvķ tilfelli myndu žęr sveiflur verša ķ kringum lįrétta lķnu.

Skrikkjótt hlżnun, dęmi um hitaferil, tekiš śr skżrslunni "Hnattręnar loftslagsbreytingar
og įhrif žeirra į Ķslandi" (smelliš į myndina til aš fį hana ķ fullri stęrš)

Śrkoma, žurrkar og vešurfyrirbęri

Spįr um śrkomu og žurrka eru einnig mjög breytilegar eftir svęšum. Žaš er bęši gert rįš fyrir eyšimerkurmyndunum į Spįni og aukinni gróšursęld ķ Sahara. Af žessu mį sjį aš žaš er ekki aušvelt aš spį um framtķšina og hękkandi hitastig hefur ólķkar svišsmyndir eftir žvķ hvar mašur er ķ heiminum og eftir žvķ hvaša svišsmynd mašur skošar. Į nęstu mynd er litiš nįnar į einstök vešurfarsleg fyrirbęri og lķkurnar į žvķ aš žau gerist ķ framtķšinni og hvaša hugsanlegu afleišingar žaš gęti haft. Žaš er tališ nįnast öruggt aš į flestum landsvęšum verši heitara meš fęrri köldum dögum og nóttum, įsamt fleiri heitum dögum og nóttum. Žaš er tališ mjög lķklegt aš žaš komi fleiri hitabylgjur en įšur į flestum landsvęšum. Fleiri atburšir meš stórśrkomu eru taldir mjög lķklegir į flestum svęšum. Žetta er hęgt aš skoša ķ töflunni hérundir įsamt hugsanlegum afleišingum į įkvešnum svišum.

Spįr um hugsanlega tķšni vešurfars atburša, tekiš śr skżrslu vinnuhóps 2 hjį Millirķkjanefnd Sameinušu žjóšanna um loftslagsmįl (IPCC), bls. 18, klikkiš į myndina til aš sjį ķ fullri stęrš.

Žegar vķsindamenn nota orš eins og nįnast öruggt, mjög lķklegt og lķklegt, žį er veriš aš tala um lķkur į įkvešnum atburšum unniš śt frį tölfręši. Į spurningar og svör sķšunni mį sjį hvaš hvert hugtak merkir og tölfręšilegu lķkurnar sem liggja į bak viš oršin.

Nišurstaša

Helsta nišurstašan er sś aš lķklega veršur heitara i framtķšinni, meš meiri öfgum ķ vešri. Į sumum svęšum veršur meiri śrkoma į öšrum veršur meira um žurrka. Hitastigshękkunin er ekki algerlega lķnuleg heldur munu koma fram nįttśrulegar sveiflur eins og hingaš til.

Heimildir og frekari upplżsingar:

Skżrsla vinnuhóps 2 Millirķkjanefnd SŽ um loftslagsmįl (IPCC)
Skżrslan “Hnattręnar loftslagsbreytingar og įhrif žeirra į Ķslandi” Umhverfisrįšuneytiš 2008
Kenningin

[Žetta er undirsķša af heimasķšunni Loftslag.is]


Er jöršin aš hlżna?

Žaš vęri fróšlegt aš vita hvaša gögn Umhverfisrįšherra Indlands er aš vitna til, viš skošum žaš hugsanlega nįnar į nęstu dögum. Žaš viršist ekki vera sem hann efist um aš hitastig hafi hękkaš į undanförnum įrum og įratugum. Viš tókum fyrir spurninguna "Er jöršin aš hlżna?" į sķšunni Loftslag.is į dögunum, sjį fęrslu hérundir.

---

Žaš eru žrjįr góšar spurningar sem gott er aš hafa ķ huga žegar rętt er um loftslagsbreytingar og žį hnattręnu hlżnun jaršar sem vķsindamenn telja aš séu af mannavöldum:

  • Er jöršin aš hlżna?
  • Veldur CO2 hlżnuninni?
  • Er aukning į CO2 af völdum manna?

Ef hęgt er aš svara žessum spurningum jįtandi meš sannfęrandi vķsindalegum hętti, žį hlżtur hver sį sem er vķsindalega ženkjandi aš komast aš sömu nišurstöšu og mikill meirihluti vķsindamanna: ž.e. aš jöršin sé aš hlżna vegna aukningar CO2 ķ andrśmsloftiš af mannavöldum. Ķ žessari bloggfęrslu lķtum viš į fyrstu spurninguna.

Er jöršin aš hlżna?

Žaš viršist augljóst ef skošaš er lķnurit meš hitastigi frį žvķ fyrir aldamótin 1900 aš jöršin er aš hlżna:

Hitastig jaršar frį žvķ męlingar hófust (Gögn frį GISS).

Hitastig jaršar frį žvķ męlingar hófust (gögn frį GISS).

Undanfarin tvö til žrjś įr hafa heyrst raddir um žaš aš jöršin sé ekki aš hlżna, heldur sé hśn aš kólna (žęr raddir hafa nś žagnaš aš mestu en heyrast žó einstöku sinnum). Žar er į feršinni óvenjuleg tölfręši sem snżst um žaš aš velja heitasta įriš sem kostur er į sem višmišun. Oftast er žį notaš įriš 1998 sem var heitasta įriš samkvęmt flestum gögnum og einkenndist af óvenju sterkum El Nino sem magnaši upp hnattręnt hitastig žaš įr. Sķšan er dregin bein lķnu frį žeim toppi og aš stöšunni eins og hśn var ķ fyrra, en žį var hitastig lęgra en nęstu įr žar į undan, vegna La Nina vešurfyrirbęrisins ķ Kyrrahafinu.

Er ad hlyna 1

Nokkur hitastigslķnurit sķšustu 30 įra, įsamt leitnilķnum. Auk žess var dregin ein bein lķna frį toppnum 1998 og sirka til dagsins ķ dag (ath: žaš er ekki leitnilķna - trend line).

Žaš er żmislegt sem gerir žessa ašferšafręši vitlausa viš aš meta hvort jöršin er aš hlżna hnattręnt. Ķ fyrsta lagi er beinlķnis rangt tölfręšilega séš aš draga einfaldlega beina lķnu frį tveimur punktum lķnurits til aš meta leitni gagnanna į žvķ tķmabili en rétt reiknuš leitnilķna (e. trend line) sżnir alls ekki leitni eins og teiknuš er hér fyrir ofan. Fyrir ofangreind gögn žį er rétt reiknuš leitnilķna nįnast flöt ef tekin er tķmabiliš frį įrinu 1998 til dagsins ķ dag, sem eins og nęsti punktur bendir til er vitlaus ašferšafręši.

Ķ öšru lagi, žį er žetta of stuttur tķmi til aš meta breytingar ķ loftslagi. Nįttśrulegar sveiflur einkenna endapunktana og žęr sveiflur eru meiri en sem nemur hlżnun af mannavöldum (sem er tęplega 0,2°C į įratug). Nįttśrulegar sveiflur eiga žvķ aušvelt meš aš yfirgnęfa undirliggjandi hlżnun į svona stuttum tķma. En hlżnunin heldur įfram og fyrr en varir veršur vart viš uppsveiflu aftur eins og viš erum aš sjį nśna – meš vaxandi El Nino. Meš žvķ aš leišrétta fyrir nįttśrulegum sveiflum ķ ENSO (El Nino/La Nina), žį fer ekki milli mįla aš enn er hlżnun ķ gangi:

Hér eru sżndir hitastigsferlar frį tveimur mismunandi rannsóknum og žykku lķnurnar sżna leišréttingu fyrir sušurhafssveiflunni (frį realclimate.org).

Hér eru sżndir hitastigsferlar frį Hadley Center og GISS (brotalķnur). Žykku lķnurnar sżna leišréttingu fyrir ENSO (frį realclimate.org).

 Žaš er reyndar spurning hvort nokkur pįsa sé ķ hlżnuninni, žótt ekki sé leišrétt fyrir ENSO. Ef skošaš er hnattręnt hitastig frį GISS stofnuninni (Goddard Institute for Space Studies) žį er ekki hęgt aš sjį aš nokkur pįsa hafi oršiš. Kosturinn viš GISS gögnin eru aš žau męla hitastig yfir allan hnöttinn og žar meš Noršurskautiš, sem undanfarin nokkur įr hefur veriš óvenju heitt – fyrir vikiš fęrist metįriš yfir į 2005:

Hnattręnt hitastig samkvęmt GISS gögnum frį įrinu 1980. Rauša lķnan sżnir įrleg gögn, stóri rauši kassinn sżnir brįšabirgšagögn fyrir įriš 2009 śr frį hitastigi frį janśar-įgśst. Gręna lķnan sżnir 25 įra leitnilķnu (0,19°C į įratug). Blįa lķnurnar sżna sķšustu tvęr tķu-įra leitnilķnur (0,18°C į įratug fyrir 1998-2007, 0,19°C fyrir 1999-2008).

Hnattręnt hitastig samkvęmt GISS gögnum frį įrinu 1980. Rauša lķnan sżnir įrleg gögn, stóri rauši kassinn sżnir brįšabirgšagögn fyrir įriš 2009 śt frį hitastigi frį janśar-įgśst. Gręna lķnan sżnir 25 įra leitnilķnu (0,19°C į įratug). Blįa lķnurnar sżna sķšustu tvęr tķu-įra leitnilķnur (0,18°C į įratug fyrir 1998-2007, 0,19°C fyrir 1999-2008).

 Meš žvķ aš greina tķu įra leitnilķnur fyrir öll įrin (ž.e. 1990-1999, 1991-2000 o.sv.frv), žį hafa žęr allar veriš į milli 0,17 og 0,34°C hlżnun į įratug – sem er svipaš og bśist er viš aš sé vegna hlżnunar af mannavöldum.

Žaš er žvķ nįnast sama hvernig litiš er į žessi gögn ef notašar eru višurkenndar ašferšir, aš augljóst er aš žaš er aš hlżna. En ekki nóg meš žaš - mikill hluti hitans veršum viš ekki var viš ķ žessum hitamęlingum sem eru geršar viš yfirborš jaršar.

Hafiš er aš gleypa orku

Hnattręn hlżnun er – hnattręn. Öll jöršin er aš gleypa ķ sig hita vegna orkuójafnvęgis. Lofthjśpurinn er aš hitna og hafiš er aš gleypa orku, sem og landiš undir fótum okkar. Einnig er ķs aš taka til sķn hita til brįšnunar. ‘Til aš skilja heildarmyndina hvaš varšar hnattręna hlżnun, žį veršum viš aš skoša žį varmaorku sem jöršin ķ heild er aš taka til sķn.

Skošaš hefur veriš orkujafnvęgi jaršarinnar frį 1950-2003, žar sem lögš eru saman hitainnihald hafsins, lofthjśpsins, lands og ķss. Hafiš sem er langstęrsti hitageymirinn var męldur ķ efstu 700 metrunum, aš auki var tekiš meš gögn nišur į 3000 metra dżpi. Hitainnihald lofthjśpsins var reiknašur śt frį yfirboršsmęlingum og hitainnihaldi vešrahvolfsins. Hitainnihald lands og ķss (ž.e. orkan sem žarf aš bręša ķs) var einnig tekiš meš:

Hitainnihald jaršar frį 1950-2003 (mynd frį Skeptical Science).

Hitainnihald jaršar frį 1950-2003 (mynd frį Skeptical Science).

Žaš er nokkuš greinilegt į žessari mynd aš hlżnun jaršar hefur veriš töluverš frį 1950 til allavega 2003 – samt mį sjį nokkuš af nįttśrulegum sveiflum. Žessi gögn nį žó ekki lengra en til įrsins 2003, en eins og sést į myndinni žį er hafiš langstęrsti hitageymirinn og žvķ rétt aš skoša hvaš er bśiš aš vera aš gerast ķ hafinu sķšan 2003.

Frį 2003 hafa fariš fram hitamęlingar meš Argos-baujunum, sem er kerfi bauja sem aš męla hitastig sjįvar (įsamt seltu og fleira), nišur į 2000 metra dżpi. Upphaflega héldu menn aš žessar baujur vęru aš sżna kólnun. Žaš rekja menn nś til skekkju vegna žrżstings, en žessar baujur sökkva nišur į įkvešiš dżpi meš vissu millibili og fljóta til yfirboršs og męla gögn ķ leišinni – senda žau sķšan til gervihnatta sem skrįsetja gögnin. Fyrir žessari skekkju er nś leišrétt og žvķ sżnir śrvinnsla gagnanna greinilega hlżnun.

Hvernig vitum viš aš sś śrvinnsla, sem sżnir hlżnun, er réttari? Gervihnettir sem męla žyngdarafl, styšja žetta auk žess sem sjįvarstaša hefur hękkaš töluvert frį įrinu 2003 en stór hluti sjįvarstöšuhękkana er vegna varmažennslu sjįvar. Einnig sżna męlingar į inngeislum (til jaršar) og śtgeislun (frį jöršinni) ójafnvęgi sem ekki veršur tślkaš öšruvķsi en sem hlżnun.  

Eitt af žeim teymum vķsindamanna, sem męlt hefur hitainnihald sjįvar frį 2003-2008 śt frį gögnum Argo-baujanna hafa kortlagt hitadreifingu nišur į 2000 metra sķšustu įr. Žeir hafa gert eftirfarandi lķnurit sem sżnir hnattręnan hita sjįvar:

Lķnurit sem sżnir žann hita

Lķnurit sem sżnir hnattręna hitageymslu sjįvar frį įrinu 2003-2008.

Samkvęmt žessari mynd žį hefur hafiš haldiš įfram aš safna ķ sig hita fram til loka įrsins 2008. Ef žetta er sķšan sett ķ samhengi viš gögnin ķ nęstu mynd žar fyrir ofan žį hefur hlżnunin veriš stöšug frį įrinu 1970 og fram til sķšustu įramót allavega.

Nišurstaša

Ašalpunkturinn sem hafa žarf ķ huga žegar menn tala um skammtķmakólnun ķ yfirboršshita jaršar, er aš žar rįša nįttśrulegir ferlar sem geta nįš aš yfirgnęfa hlżnun jaršar af mannavöldum, yfir svo stuttan tķma. Ašal hlżnunin er samt aš mestu falin ķ hafinu  – en žar hefur hlżnunin haldiš įfram óhindruš ķ nęstum 40 įr.

Beinar męlingar sżna žvķ aš jöršin er enn aš taka til sķn hita ķ auknu magni, hśn sankar aš sér meiri orku en hśn geislar aftur śt ķ geiminn.

Hlżnun jaršar heldur žvķ įfram – žvķ mišur.

Nęst veršur fjallaš um spurningu 2: Veldur CO2 hlżnuninni?

Heimildarlisti og ķtarefni

Žessi fęrsla er aš miklu leiti unnin upp śr nżlegum fęrslum frį RealClimate (A warming pause?) og Skeptical Science (How we know global warming is still happening og How we know global warming is happening, Part 2). Žessar sķšur fara nįnar ķ saumana į žessu og žar er einnig aš finna tengla ķ frekari upplżsingar. Einnig styšst ég töluvert viš įšur skrifaš efni į loftslag.is.


mbl.is Segir hlżnun ekki įstęšu žess aš jöklar hopi
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Vendipunktar ķ loftslagi

Vendipunktar ķ loftslagi (e climate tipping point) er žegar sś staša kemur upp aš loftslagiš fer skyndilega śr einu stöšugu įstandi og yfir ķ annaš stöšugt įstand (oft viš magnandi svörun). Eftir aš fariš er yfir vendipunktinn žį er mögulegt aš ekki verši aftur snśiš.

Menn eru ansi hręddir viš slķka vendipunkta og žvķ vilja sumir nś beita loftslagsverkfręši (e. Geoengineering) til aš koma ķ veg fyrir aš fariš verši yfir žį.

Eftir žvķ sem hlżnar, žį verša breytingar į żmsum žįttum sem eru stöšugir viš hitastigiš sem var įšur - žaš er t.d. hugsanlegt aš viš įkvešiš hitastig žį fari brįšnun Gręnlandsjökuls af staš og ekki verši aftur snśiš – hann myndi brįšna aš fullu (žaš gęti žó tekiš töluveršan tķma – jafnvel hundrušir eša žśsundir įra). 

James Hansen einn af helstu vķsindamönnum hjį NASA og sį fyrsti sem talaši opinberlega um žį ógn sem hlżnun jaršar stefndi ķ, heldur žvķ fram aš įkvešnum vendipunkti sé nįš og aš ekki verši aftur snśiš – aš nśverandi magn CO2 sé nóg til aš žessum vendipunkti var nįš.

“Further global warming of 1 °C defines a critical threshold. Beyond that we will likely see changes that make Earth a different planet than the one we know.” Jim Hansen, director of NASA’s Goddard Institute for Space Studies in New York.

Ašrir vķsindamenn telja aš um sé aš ręša marga vendipunkta sem hafa įhrif į loftslagsbreytingar og aš lķtiš žurfi til aš fęra nżja įstandiš yfir ķ sama įstand aftur.

Dęmi um mögulega vendipunkta sem gętu fęrt loftslag yfir ķ nżtt stöšugt įstand eru t.d. eyšing frumskóga hitabeltisins, brįšnun hafķss og jökla, truflun į hafstraumum og vindakerfum (t.d. El Nino og monsśn) og brįšnun sķfrera.

[Spurningar og svör - Loftslag.is]

loftslag


Gręnir skógar Sahara

Vķsindamenn segjast hafa fundiš leiš til aš rękta skóga ķ Sahara – sem mótvęgisašgerš gegn hlżnun jaršar.

Ķ yfir öld hafa vķsindamenn einstaka sinnum fengiš žį draumóra aš breyta Sahara śr eyšimörk og ķ gręnar lendur gróšurs og ręktašs lands. Nś segjast vķsindamenn vera bśnir aš finna leiš til aš lįta žessa drauma rętast – og hęgja į hlżnun jaršar ķ leišinni. Hugmyndin er hugarfóstur Leonards Ornstein, sem er frumulķffręšingur aš mennt, įsamt David Rind sem sérhęfir sig ķ loftslagslķkönum og Igor Aleinov sem vinnur hjį geimvķsindarannsóknastöš NASA.

Setja inn texta žegar ég er bśinn aš lesa greinina almennilega.

Hitabreytingar viš aš rękta skóg ķ Sahara og Įstralķu.

Žeir sjį fyrir sér aš vinna salt śr sjó og hreinsa žaš śr vatninu sem yrši sķšan dęlt inn į land. Sérstakt vökvunarkerfi (e. drip irrigation) sem myndi vökva rętur trjįnna myndi sjį til žess aš vatniš myndi ekki gufa upp eša seytla nišur ķ jaršveginn. 

Hitažoliš tré sem gęti žolaš hita Sahara meš nęgilegri vökvun. Eucalyptus grandis

Hitažoliš tré sem gęti žolaš hita Sahara meš nęgilegri vökvun. Eucalyptus grandis

Loftslagshermir sem vķsindamenn keyršu bendir til aš Sahara myndi meš žessu móti kólna um allt aš 8°C į sumum svęšum. Margar trjįtegundir eru hitažolnar svo lengi sem žęr fį nęgilegt vatn aš rótunum. Aukin trjįgróšur myndi auk žess auka śrkomu um 700-1200 mm į įri, auk skżjamyndana. Aušnir Įstralķu er annaš svęši sem gęti notast viš sömu ašferšafręši.

Ef hrašvaxta tré yršu gróšursett ķ Sahara og Įstralķu t.d. Eucalyptus grandis (sjį mynd), žį myndi kolefnisbinding aukast um allt aš 8 milljarša tonna į įri – nęstum jafn mikiš og losun manna viš brennslu jaršefnaeldsneytis og skóga er ķ dag. Sś įrlega kolefnisbinding myndi sķšan halda įfram ķ nokkra įratugi.

Žetta verkefni yrši žó ekki ódżrt, en vķsindamennirnir telja aš samtals myndi žaš kosta 2000 milljarša dollara (og reikniš nś). Eftir nokkra įratugi yršu skógarnir nęgilega stórir til aš hęgt vęri aš nżta žį til orkuvinnslu – žannig aš žeir myndu binda jafn mikiš CO2 og myndi losna viš orkuvinnsluna.

Žess konar skógrękt hefur einhverjar hlišarverkanir. Aukinn raki getur aukiš lķkur į engisprettufaröldum ķ Afrķku, lķkt og einstaka votvišrisįr gera nś. Einnig getur raki vętt nśverandi jaršveg žaš mikiš aš jįrnrķkt ryk hętti aš  berast frį Sahara og yfir ķ Atlantshafiš, žar sem žaš eykur nęringargildi sjįvar, fyrir t.d. žörunga.

Heimildir:

Sjį umfjöllun ķ ScienceNow: Forest a Desert, Cool the World, en greinin sjįlf mun birtast ķ Climatic Change ķ nęsta mįnuši.

[Grein frį 29. september af Loftslag.is]

loftslag


Fiskistofnar fylgja sķnu kjörhitastigi

Nżleg grein sem birtist ķ Marine Ecology Progress Series sżnir įhugaveršar breytingar sem eru aš verša į landgrunninu viš Noršausturströnd Bandarķkjanna. Sķšastlišna fjóra įratugi hefur helmingur fiskistofna žeirra sem rannsóknin nįši yfir, fęrst noršur į bóginn. Žessi fęrsla er talin tengjast breytingum ķ sjįvarhita.

Kort sem sżnir fęrslu nokkurra fiskistofan viš Noršausturströnd Bandarķkjanna

Kort sem sżnir įętlaša fęrslu nokkurra fiskistofna viš Noršausturströnd Bandarķkjanna viš hlżnun sjįvar.

[Hluti fréttar af Loftslag.is, vinsamlega klikkiš hér til aš lesa fréttina nįnar]


Loftslagsbreytingar – vķsindin

Žetta er hluti undirsķšu af Loftslag.is

Hvaš eru loftslagsbreytingar og hver er hinn vķsindalegi grunnur į bakviš žęr kenningar sem nś eru uppi um hlżnandi jörš?

Eitt af kortunum sem sżnir įętlaša aukningu į hitastigi jaršar.

Eitt af kortunum sem sżnir įętlaša aukningu į hitastigi jaršar (globalwarmingart.com)

Į žessum sķšum verša skošašar kenningar um loftslagsbreytingar, žį sérstaklega žęr sem eru ķ gangi nśna – oft nefndar hlżnun jaršar af mannavöldum (e. Anthropogenic global warming – AGW).  Leitast veršur viš aš svara žvķ hvaša afleišingar geta oršiš vegna hękkandi hitastigs ķ heiminum og hvaša lausnir er veriš aš skoša til mótvęgis hlżnun jaršar og ašlögun aš henni. Į spurt og svaraš verša sett fram żmis hugtök og stašreyndir į ašgengilegan hįtt. Sķšast en ekki sķst veršur kķkt į nokkrar mżtur sem oft heyrast žegar rętt er um loftslagsmįl. Žetta eru mżtur eins og “hitastigiš fer ekki hękkandi”, “žetta bara er sólin” og margt fleira ķ žeim dśr.

Kenningin
Afleišingar
Lausnir
Spurningar og svör
Mżtur


« Fyrri sķša | Nęsta sķša »

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband