Potholer

Ekkert í sjónvarpinu, hvað á ég að gera?  YouTube?

Ég var að þvælast um YouTube og rakst á einn (sem kallar sig Potholer) sem útskýrir hitt og þetta á auðskilinn og fræðandi hátt, m.a. loftslagsbreytingar. Ég held að bæði þeir sem aðhyllast kenninguna um hlýnun jarðar af mannavöldum og þeir sem halda því fram að það sé bull, hafi bæði gott og gaman af því að skoða eftirfarandi myndbönd. Ég veit að ég hafði gott af því. Hingað til hafa birst þrjú myndbönd um loftslagsbreytingar og ég ætla að birta þau hér. Það eru þó fleiri fræðandi mynbönd, sem ég ætla sjálfur að skoða en mun líklega ekki birta hérna vegna þess að þau tengjast lítið loftslagsbreytingum. En gjörið svo vel, samtals um hálftími af efni.

Climate Denial Crock - miðaldahlýskeiðið.

Alþekkt rök þeirra sem rökræða gegn hlýnun jarðar af mannavöldum er hinn mikli hiti miðalda sem miklar sögur fara um. Þetta myndband fjallar um það.

Hafís á norðurslóðum - Hver er staðan?

Á laugardag (þann 28. mars) birti Ríkissjónvarpið í kvöldfréttum sínum, frétt sem gefur að því er virðist góð fyrirheit um að hafís á norðurskautinu sé að jafna sig, en hann hefur bráðnað töluvert undanfarin ár. Ég kann ekki að setja inn myndbandsupptöku af fréttinni en í fréttinni sagði:

Þykknandi heimskautaís

Ísinn á norðurheimskautinu hefur þykknað og breiðst út tvo vetur í röð. Að auki bráðnaði lítið síðasta sumar. Vísindamenn telja að ef komandi sumar verður kalt þá megi gera ráð fyrir að ísinn nái nokkurn vegin eðlilegri útbreiðslu á ný.
Árið 2007 bráðnaði heimskautaísinn svo hratt að vísindamenn spáðu því að norðurheimskautið yrði íslaust eftir 10-15 ár. Bráðnunin er enn hröð, en kuldinn undanfarna tvo vetur hefur þó gefið hvítabjörnunum á heimskautinu gálgafrest.

Ég hef ætlað að skrifa um hafísinn undanfarnar vikur (stöðu hans, ástæður þess að hann hörfar hratt og hugsanlegar afleiðingar), enda oft að rekast á fréttir og upplýsingar um þau mál. Þessi frétt kom mér því nokkuð á óvart, því samkvæmt þeim upplýsingum sem ég hef séð í erlendum vefmiðlum þá er hafísinn alls ekki að jafna sig. 

Áður en lengra er haldið, þá er rétt að halda til haga mismun á flatarmáli hafíss en það er s.s. útbreiðsla hans, en rúmmál hafíss segir einnig til um þykkt hans og því betri mælikvarði á hversu líklegur hann er til að bráðna í framhaldinu.

Lagnaðarís að vetri er frekar þunnur en getur náð töluverðri útbreiðslu að vetri. Ef hann nær ekki að bráðna að fullu yfir sumartímann þá þykknar hann smám saman. Því er nokkurra ára gamall ís þykkur og þá tekur lengri tíma fyrir hann að bráðna. Eftir mikla bráðnun eftir hlýtt sumar, þá getur ísinn í sjálfu sér náð fyrri útbreiðslu við kaldan vetur en rúmmál hans nær ekki fyrri hæðum fyrr en eftir nokkur ár eða áratugi ef lítil sumarbráðnun er.

En að því sem við vitum um ástandið núna (myndir og upplýsingar að mestu fengnar af heimasíðu NSIDC National Snow and Ice Data Center), bendi einnig fólki á að lesa hafíssíðu Veðurstofunnar og þá einnig grein frá 2007. Einnig hefur Emil Hannes skrifað um hafísinn á bloggi sínu. Um daginn skrifaði hann góða grein þegar hafísinn var í vetrarhámarki .

Staða hafíss á norðurskautinu eftir sumarið 2008:

Síðasta sumar var frekar kalt (miðað við síðastliðinn áratug - samt með heitari sumrum frá því mælingar hófust). Þrátt fyrir það var útbreiðsla hafíss næstminnst frá því mælingar hófust (en gervihnattamælingar hófust í lok áttunda áratugsins).

Hér má sjá útbreiðslu hafíss eftir sumarleysingar frá 1978-2008. Breyting um 11,7 % á áratug (Mynd National Snow and Ice Data Center).

Útbreiðsla hafíss eftir sumarið 2008, meðalútbreiðsla sýnd sem bleik lína (Mynd National Snow and Ice Data Center).

Eftir mikla bráðnun 2007, þá hafði þykkt hafíssins minnkað að sama skapi.

Þykkt hafíssins, rautt þýðir eins árs ís, appelsínugulur tveggja ára ís, þriggja ára ís og eldri (Mynd National Snow and Ice Data Center).

Eins og sést á myndinni hér fyrir ofan, þá þynntist ísinn töluvert milli áranna 2007 og 2008, þrátt fyrir að hann hafi aukið útbreiðslu sína lítillega eða eins og vísindamenn NSIDC orðuðu það:

Warm ocean waters helped contribute to ice losses this year, pushing the already thin ice pack over the edge. In fact, preliminary data indicates that 2008 probably represents the lowest volume of Arctic sea ice on record, partly because less multiyear ice is surviving now, and the remaining ice is so thin.

Eftir síðasta sumar, þá var semsagt staða hafíss á norðuheimsskautinu frekar slæm, næstlægsta útbreiðsla frá upphafi og aldrei verið jafn þunnur.

Staðan eftir febrúar (það er heil vika í að tölur koma út fyrir mars, svo ég læt febrúar duga):

Fyrst skal það tekið fram að þrátt fyrir að það haldi áfram að hlýna, þá er því spáð að áhrif á lagnaðarís að vetri verði lítil, þ.e. að norðurheimsskautið verði áfram þakið ís að vetri til.

Eins og sést, þá er það aðallega sumarísinn sem hefur orðið fyrir mestum breytingum (graf fram til 2007 - www.vedur.is)

Þrátt fyrir það þá hefur orðið mælanleg breyting á hafísútbreiðslu.

Breyting í hafísútbreiðslu í febrúar, frá 1979-2009. Breytingin er um -2,8 % á áratug (Mynd National Snow and Ice Data Center).

Ef fréttin hjá Ríkissjónvarpinu er skoðuð í samhengi við það sem gögn benda til, þá er ljóst að farið er frjálslega með staðreyndir.

Ísinn á norðurheimskautinu hefur þykknað og breiðst út tvo vetur í röð.

Það er svo sem lítið við þessu að segja, það hefur eflaust bæst við lagnaðarísinn sem myndaðist árið 2007, en það gerist hvort sem er hvern einasta vetur.  

Að auki bráðnaði lítið síðasta sumar. Vísindamenn telja að ef komandi sumar verður kalt þá megi gera ráð fyrir að ísinn nái nokkurn vegin eðlilegri útbreiðslu á ný.

Það bráðnaði reyndar næstum jafn mikið síðasta sumar og árið 2007 og þá var metbráðnun. Það er reyndar rétt að ef það verður kalt í sumar, þá gæti hann náð eðlilegri útbreiðslu á ný. 

Árið 2007 bráðnaði heimskautaísinn svo hratt að vísindamenn spáðu því að norðurheimskautið yrði íslaust eftir 10-15 ár. Bráðnunin er enn hröð, en kuldinn undanfarna tvo vetur hefur þó gefið hvítabjörnunum á heimskautinu gálgafrest.

Þetta er að vísu rétt, en þessi frétt í heild er sett upp þannig að maður getur ekki annað en dáðst að bjartsýninni. Ef það verður kalt, þá mun hafísinn jafna sig.

Á maður að vera bjartsýnn eða svartsýnn?

Reyndar eru menn enn að spá því að bráðnunin (sumarbráðnunin) verði þannig að íslaust verði eftir örfáa áratugi, enda virðist margt benda til þess að það hafi orðið eðlisbreyting á ísnum sem gerir hann viðkvæmari en áður. Hann hefur einnig verið að bráðna hraðar en svartsýnistu líkön höfðu séð fyrir:

Samanburður ýmissa spálíkana fyrir bráðnun hafíss á norðurheimsskautinu, miðað við mælda útbreiðslu - svört lína, til 2007 (Mynd http://blogs.nature.com).

Svo virðsti vera sem að norðurheimskautið sé að hlýna mun hraðar en aðrir heimshlutar:

Eins og sést á neðri myndinni sem sýnir frávik frá meðalhita fyrir árið 2008, þá hlýnar norðurheimsskautið óvenju hratt. Efri myndin á meira við um afleiðingarnar sem ég fjalla um síðast í þessari færslu (mynd af www.NewScientist.com).

Nú eru komnar fram kenningar um af hverju það gerist, sjá t.d. þessa grein í NewScientist.

Þar segir meðal annars að sjórin á Norðurheimsskautinu virki eins og ofn sem hitar upp andrúmsloft svæðisins. Kenningar eru um að hér sé að verki svokölluð jákvæð afturverkun (positive feedback): þegar hafísinn bráðnar þá endurkastast minna af sólargeislum frá svæðinu, en það er ekki allt, í raun gleypir svartur sjórinn hitann í stað þess að ísinn endurkasti hitanum. Að auki er stærra svæði þaðan sem vatn getur gufað upp af. Vatnsgufa er þekkt sem mjög áhrifaríkt gróðurhúsalofttegund og það myndast hálfgerð hitagildra. Sjórinn hjálpar einnig til og ýtir hita upp í neðra veðrahvolf.

Niðurstaða og afleiðingar: 

Niðurstaðan er sú að það er ekki mikil ástæða til að vera bjartsýnn, best er að vera raunsýnn og áætla að þróun undanfarinna ára haldi áfram og að hafísinn bráðni svipað mikið ef ekki meira en síðasta sumar, sem því miður ef rétt er, mun geta valdið hrikalegum afleiðingum eins og grein í NewScientist bendir til. Ég hef minnst á hættuna áður við að sífrerinn bráðni í löndunum við norðurheimskautið, sjá einnig flæðirit sem var að hluta til unnin eftir að ég las þessa grein í NewScientist.

Í stuttu máli sagt þá er afleiðing hlýnunar og bráðnunar á norðurheimskautinu þau að sífrerinn bráðnar - losar metan og því eykur á hlýnunina (óstöðvandi hringrás hlýnunar) - þá eykst vatnsrennsli frá Grænlandsjökli og úr sífreranum og selta hans minnkar. Við það eru líkur á því að seltuhringrás úthafanna stöðvist:

Seltuhringrásin á upphaf sitt við Grænland, en þar sekkur kaldur sjór og dregur með sér heitan yfirborðsjó. Hringrásin nær um allan hnött (mynd af http://www.srh.noaa.gov/)

Líklega eru alvarlegustu fyrirsjánlegu afleiðingarnar þær, ef það slökknar á Monsúnvindum Asíu, að úrkomuleysi leiði til uppkserubrests fyrir milljónir manna, með tilheyrandi hungursneyð.  

Skemmtilegt

Alltaf skemmtilegt þegar eitthvað íslenskt kemst á lista þessa dagana (og er ekki tengt kreppunni). 

Líklega verða Grímsvötn og eldvirkni undir Vatnajökli enn merkilegri þegar jöklar landsins rýrna enn meir en orðið er.

Til eru kenningar um það að vegna farg-losunar við bráðnun jökla geta orðið eldgos sambærileg við stóru dyngjugosin sem langflest urðu stuttu eftir að jökla leysti hér á landi í lok síðasta jökulskeiðs. Það eru gríðarleg flæðigos og ef þau myndast undir jökli þá verða til móbergsfjöll (t.d. Herðubreið) en ef ekki þá flæða hraunin nánast eins og vatn langar leiðir og mynda dyngjufjöll (t.d. Skjaldbreiður). Þetta eru eldgos sem geta staðið yfir í nokkur ár, spurning hvort þau geti þá haft áhrif til kólnunar á móti hlýnuninni.

Hér er mynd sem sýnir áætlaða bráðnun jökla

Ath, fyrir Vatnajökul þá er bara sýndur sunnanverður Vatnajökull - V. Svo er H=Hofsjökull og L=Langjökull (af heimasíðu Veðurstofunnar).

Grímsvötn á lista merkilegustu eldfjalla

Súrnun sjávar

Ég vil benda á góða grein um súrnun úthafanna í fréttablaðinu í dag, en þar er viðtal við Jón Ólafsson hafefnafræðing. Þeir sem hafa ekki aðgang að fréttablaðinu geta nálgast blaðið hér.

Hér er þó ekki verið að ræða hlýnun. Þetta er í raun önnur afleiðing útblásturs CO2 út í andrúmsloftið og enn einn hvati fyrir mannkynið að taka til í sýnum útblástursmálum.

Breyting á pH gildi sjávar frá 18. öld til lok 20. aldar (heimild earthtrends.wri.org).

----------------------- 

Hérna eru nokkrar heimasíður þar sem fjallað er um súrnun sjávar:

Heimasíða EPOCA (sem minnst er á í fréttinni). Tengillinn vísar beint á blaðsíðu á íslensku - en hún er annars á ensku.

Wikipedia (á ensku).

Blogg um súrnun sjávar (á ensku)

Ocean Acidification Network (heimasíða á ensku um þetta vandamál)

Ég hef eitthvað minnst á það áður á þessari síðu, t.d. hér (þar eru t.d. tenglar á meira lesefni).

-----------------------

Ég vil benda á tvennt í greininni sem Jón segir:

"Við sjáum vissulega að sýrustig er að falla hér við land," segir Jón. "Í samanburði við önnur hafsvæði er það að falla hraðar hér en annars staðar. Það er út af því að hér við land, sérstaklega norðan við landið, tekur hafið í sig mikið af koldíoxíði." Ástæðurnar fyrir því að þetta gerist hraðar í sjónum í kring um Ísland eru að mestu kunnar, að sögn Jóns. Þær tengist meðal annars straumakerfi Norður-Atlantshafsins.

og

Jón segir hins vegar áhrifin af auknu magni koltvísýrings í höfunum vera tvíþætt: "Annars vegar lækkar sýrustig sjávar og hins vegar lækkar kalkmettun."

Minni kalkmettun í höfunum hefur bein áhrif á kalkmettandi lífverur, en það eru lífverur sem mynda stoðvef eða skeljar úr kalki. Þetta eru til dæmis kóralar og skeldýr ýmis konar.

"Kóralar eru til dæmis farnir að líða fyrir þetta strax, og þetta er ein ástæðan fyrir því að kóralrifum er að hnigna. Þessar kalkmyndandi plöntur og dýr eru reyndar mjög mikilvægur þáttur í vistkerfum hafsins og skemmdir á þeim eða hreinlega eyðilegging þeirra mun hafa mikil áhrif á vistkerfið í heild."

Því fór ég að velta því fyrir mér hvort hrun hörpudiskstofnsins hér við land, sé í tengslum við þessa súrnun? 

Ég hef reyndar ekkert fyrir mér í því, þyrfti að lesa þessa skýrslu sem unnin var fyrir háskólastetur Snæfellsnes og Náttúrustofu Vesturlands í Nóvember 2007 af Jónasi Páli Jónassyni. Datt þetta bara í hug, en líklegast er þó að áhrifin séu ekki orðin það alvarleg ennþá, enda væru vísindamenn búnir að benda á það ef svo væri.

Climate Denial Crock - pólísinn

Hér er áhugavert myndband þar sem fjallað er um hafís norðurpólsins og flatarmál versus rúmmál hans. Ég ætla að fjalla meira um hafísinn síðar, þetta er hálfgerð upphitun fyrir það.

 

Hvað með kólnunina eftir miðja síðustu öld?

Ein af klassísku rökunum gegn hlýnun jarðar af mannavöldum og maður heyrir stundum er svona:

Mótrök: Fyrst það var kólnun eftir miðja síðustu öld, þrátt fyrir vaxandi útblástur manna á koldíoxíði, þá er greinilegt að hitastig stjórnast ekki af koldíoxíði.

Best að byrja á að sýna mynd sem sýnir þessa kólnun nokkuð vel og hlýnunina þar á undan.

Það er greinilegt að það hitnar töluvert frá byrjun tuttugustu aldar og að stríðsárunum, eftir það kólnar hratt og hlýnunin er hæg til loka áttunda áratugsins.

Til að gera langa sögu stutta, þá er ljóst að þeir vísindamenn sem aðhyllast kenninguna um hlýnun jarðar af mannavöldum, halda því ekki fram að koldíoxíð sé eini áhrifaþátturinn hvað varðar hnattrænan hita. Sveiflur í sólinni og eldgos hafa gríðarleg áhrif á  hitastig, eins og áður hefur verið minnst á hér. En eins og þessi mynd hér fyrir neðan sýnir, þá skýra manngerð gróðurhúsaáhrif ásamt þessum náttúrulegu þáttum, hækkunina síðastliðna áratugi.

 

Hitafrávik við yfirborð jarðar á síðustu öld. Svarta breiða línan sýnir athuganir, fíndregnu línurnar sýna niðurstöður margra loftslagslíkana þar sem geislunarálgið þróaðist í samræmi við aukningu gróðurhúsalofttegunda og náttúrulegra þátta (s.s. breytinga á sólgeislun og loftarða vegna eldgosa). Breiða rauða línan sýnir meðaltal líkananna. Stærstu eldgos á 20. öldinni eru einnig merkt inn á myndina. b) Eins og í a) - nema í loftslagslíkönunum var ekki tekið tillit til áhrifa gróðurhúsalofttegunda (mynd og texti fengin af heimasíðu Veðurstofunnar).

Það eru því helst náttúrulegir þættir sem áttu þátt í kólnuninni eftir miðja síðustu öld (sveiflur í sólinni og eldgos), en auk þess virðist hafa verið óvenju hlýtt í kringum seinni heimstyrjöldina (miðað við mælda uppsveiflu þá). Einnig hefur verið bent á að mikill iðnaður var eftir seinni heimstyrjöldina, án reglugerða um mengun (sót og ryk sem hindraði óhefta geislun sólar gegnum lofthjúpinn á ensku aerosols). Það var ekki fyrr en að reglugerðir voru hertar sem dró úr þeirri mengun.

Myndin sýnir samt bara samanburð á líkani og mælingum, óvissuþættir eru margir og sveiflur í hita miklar (mögulega einnig tengdar El Nino og fleiri breytingum sem hafa áhrif á hita hnattrænt). Þrátt fyrir allt þá virðist líkanið standa nokkuð traustum fótum, þótt sveiflurnar séu miklar.

Niðurstaða: Það er ýmislegt annað en gróðurhúsalofttegundir sem hafa haft áhrif á hitastig jarðarinnar í gegnum tíðina. Þær eru þó meginþátturinn í þeirri hlýnun sem menn hafa orðið vitni að undanfarna áratugi.

Hlýnun jarðar - flæðirit

Ég bjó mér til flæðirit sem sýnir nokkra ferla í hlýnun jarðar, þetta er ekki endanleg mynd.

Smellið á myndina tvisvar til að sjá hana í réttri stærð. 

 

belgingur.is

Nú liggur heimasíða Veðurstofunnar niðri. Vil benda á ágæta síðu sem ég skoða nokkuð oft og gott er að vita af, þó það sé sjaldgæft að heimasíða Veðurstofunnar liggi niðri. Það er heimasíðan Belgingur.

Climate Denial Crock - hlýnun á mars!

Hérna lýsir Peter Sinclair þau rök sem oft eru notuð í tenglsum við umræðu um hlýnun jarðar af mannavöldum, þ.e. að það sé einnig að hlýna á Mars. Endilega skoðið þetta myndband.