Suðurskautið

Ég hef ætlað að fjalla um hafísútbreiðslu á Suðurskautinu í nokkurn tíma, en ekki haft tíma til þess. 

Það sem vakið hefur furðu vísindamanna og áhugamanna um loftslagsbreytingar er sú staðreynd að hafís á Suðurskautinu hefur aukið útbreiðslu sína jafnt og þétt frá því mælingar hófust (um 1979). Þetta er á sama tíma og hafís á Norðurskautinu hefur jafnt og þétt verið að minnka og þynnast. Þetta má sjá t.d. í nýlegu línuriti sem sýnir samanburð hafísútbreiðslu fyrir marsmánuð síðastliðin 30 ár.

Hafísútbreiðsla á Suðurskautinu í marsmánuði frá 1979-2009 (NCDC National Climate Data Center). 

Þessi staðreynd hefur verið notuð sem rök efasamdamanna gegn hlýnun jarðar af mannavöldum.  

Áður en lengra er haldið er rétt að gera greinarmun á hafís og íshellum. Hafís er lagnaðarís sem myndast á veturna og það fer mikið eftir hitastigi sumarsins á eftir hvaða útbreiðslu hann heldur áður en vetur hefst á ný - hann hefur sem sagt verið að aukast undanfarna áratugi á Suðurskautinu, á sama tíma og jörðin í heild er að hlýna.  

Líkön ná ekki að líkja eftir þessum aðstæðum og sumar spár ganga út á að hann ætti að vera búinn að minnka um 1/3 í lok þessarar aldar- því er óljóst hvernig stendur á því að hann er að auka útbreiðslu sína nú á tímum hnattrænnar hlýnunar.

Hvaða aðstæður gera það að verkum að hafísinn er að aukast á Suðurskautinu?

Nýleg kenning leitar skýringa í þynnandi ósonslagi. Vísindamenn sem hafa stúderað ósonlagið hafa sýnt fram á að gatið í ósonlaginu yfir Suðurskautinu hafi breytt veðrakerfinu í kringum Suðurskautslandið. Þessar breytingar valda því að hlýtt loft hefur blásið yfir Suðurskautsskagann (Antarctic Peninsula) sem er á Vestur-Suðurskautinu og kælt loftið yfir Austur-Suðurskautinu.

Ef Suðurpóllinn væri á miðju Suðurskautinu þá myndu vindar blása í fallegum hring í kringum skautið. En miðja meginlandsins er í raun staðsett lítillega frá pólnum. Af því leiðir að vindarnir blása óreglulega í hálfgerðum hvirfilstraumum af landi (sjá myndatexta).

Höfundar hafa keyrt tölvulíkön af lofthjúpnum með og án gatsins á ósonlaginu og fundu út að þynning ósonlagsins hefur aukið vindstyrk og dregið hlýtt loft frá Chile í Suður Ameríku - sem valdið hefur mikilli hlýnun á Suðurskautsskaganum og á móti orsakað sterkan kaldan blástur yfir Rosshafi.

Vindur blæs réttsælis í kringum Suðurskautið, blæs af Viktoríulandi (Victoria Land) sem myndar kalt streymi lofts yfir Rosshafi (Ross Sea), þar sem hafís er að aukast. Að sama skapi blæs hlýr vindur frá Suður-Ameríku og hitar upp Suðurskautsskagann (Antarctic Peninsula), en þar eru stórar íshellur að leysast upp. (Mynd tekin af www.newscientist.com).

Gervihnatttagögn sýna að ísinn hefur minkað vestur af Suðurskautsskaganum en vaxið á Rosshafi . Samtals hefur ísinn verið að aukast síðastliðin 30 ár og tengja vísindamenn því þynningu ósonlagsins út frá fyrrnefndri líkanagerð. Þeir útiloka þó ekki að náttúrulegar ástæður ráði för.

Önnur kenning varðandi aukna hafísútbreiðslu á Suðurskautinu:

Ein kenning gengur út á það að hafís sé að aukast vegna minnkunar á uppstreymi hita í lögum sjávar vegna bráðnunar hafíss. Lauslega er kenningin svona:

Lofthiti eykst - hafís minnkar - selta minnkar - hlýrri og seltuminni sjór minnkar eðlisþyngd uppsjávarins - meiri lagskipting í lögum sjávar - hitastreymi minnkar úr neðri lögum sjávar - bráðnun hafíss minnkar af völdum sjávarhita - hafís eykst. 

Ástæður þess að hafís minnkar er samkvæmt þessari kenninu vegna þess að lofthiti eykst þá eykst bráðnun, upphaflega stuðlar sjávarhiti einnig að þessari bráðnun en vegna eðlisbreytinga þá slokknar á bráðnuninni af völdum sjávarhita og hafís eykst.

----------------------

Ég veit ekki hvor kenningin er betri eða hvort önnur betri eigi eftir að koma fram (ég er ekki búinn að stúdera þetta í þaula og því get ég verið að missa af einhverri góðri kenningu).

Eitt er víst að hafísinn í kringum Suðurskautið hegðar sér undarlega, en það er samt að hlýna á Suðurskautinu. Það er því útilokað að efasemdamenn geti notað þetta sem rök gegn hnattrænni hlýnun, nema til að slá ryki í augu almennings.

Gott mál... ef...

 Þetta gæti mögulega orðið "gott" mál fyrir okkur Íslendinga... ef allt fer á versta veg fyrir meirihluta jarðarbúa. Þá er það bara spurning hvort það er siðleysi að ætla að græða á eymd annarra þjóða - en við höfum svo sem gert það áður.

Samhliða íslausum pól er útlit fyrir að það verði þurrkar víða um heim, flóð og sjávarflóð, ólíft í marga mánuði á hverju ári vegna hita í sumum löndum og landsvæðum. Allt þetta þýðir uppskerubrestur, hungursneyðir og búferlaflutningar í mörgum af þeim löndum sem fjölmennust eru - stríð og almenn eymd fylgja yfirleitt í kjölfarið á slíku.

Við skulum þó vona að þetta verði ekki og að hægt verði að snúa hlýnun jarðar til baka og mér finnst að við ættum frekar að einbeita okkur í því að gera okkar besta til að snúa hlýnuninni við, frekar en að ætla að græða á henni. 

Ef það gengur eftir að það verði íslaust á Norðurskautinu (í lok sumars, áfram verður lagnaðarís að vetri), sem allt bendir til (sjá færslu hér)... þá gæti nefnilega svo margt annað verið búið að fara úrskeiðis í heiminum að ég efast um að það verði eitthvað til að flytja, jú kannski hjálpargögn frá þeim fáu stöðum sem verða aflögufærir til neyðaraðstoðar til staða sem verr fara út úr þessu.

Íslendingar ættu því að gera sitt besta til að þetta verði ekki að veruleika, t.d. með því að segja nei við CO2-útblástursríka stóriðju og nýta orkuna frekar til einhvers annars, t.d. til ræktunar (fyrirsjáanlegur matarskortur í heiminum myndi leiða til þess að það yrði örugglega hagstætt einhvern tíman) eða til að framleiða rafmagn á bíla - sem myndi enn fremur hjálpa í baráttunni gegn hlýnun. Við eigum ekki að þurfa undanþágu frá alþjóðasamningum til að losa meira CO2 en aðrir.

Ég skil vel fólk sem hugsar mest um sinn eiginn hag, auðvitað vil ég að minn hagur og hagur minna barna verði sem bestur, en helst ekki á kostnað annarra.

Auðvitað ef við gerum okkar besta til að snúa hlýnuninni við og samt sem áður verður hlýnun, þá getum við með betri samvisku nýtt okkur það okkur til hagsbóta, án þess að samviskubitið verði alltof mikið.

Góð skilyrði fyrir umskipunarhöfn

Sólin

Hér má sjá umfjöllunina sem þessi frétt er skrifuð upp úr.

Eins og segir í greininni þá var ákveðið hámark í sólinni árið 1985, um það eru flestir vísindamenn sammála (sjá þó hvernig mönnum greinir á í þessari færslu hér). Sólin hefur semsagt dregið úr virkni sinni á sama tíma og það hefur hlýnað.

Ef það er rétt að sólin dragi smám saman úr virkni sinni á næstu áratugum, þá má draga þá ályktun að hlýnunin verði ekki eins áköf og hún var í lok síðustu aldar, en líklegt þykir þó að það haldi nú samt áfram að hlýna, sérstaklega þar sem útblástur hefur ekkert dregið saman samkvæmt nýjustu tölum um útblástur á CO2, þrátt fyrir efnahagssamdrátt. 

Útblástur gróðurhúsalofttegunda til loka árs 2008 (smella til að stækka, mynd frá www.esrl.noaa.gov).

Það hefur nefnilega verið sýnt fram á að útblástur CO2 er búið að vera ráðandi í að stjórna hitafari síðastliðna áratugi, sjá t.d. hér, sérstaklega myndina neðst.

Hér er svo myndband fyrir þá sem eru á þeirri skoðun að það sé sólin sem sé að valda hinni hnattrænu hlýnun, sem nú er í gangi.

Dregur úr virkni sólar

Fljót heimsins að minnka

Vil bara benda á frétt sem var í útvarpsfréttum RUV í morgun:

Vatn á þrotum í heiminum

Vatn hefur minnkað stórlega í stærstu fljótum heims síðustu áratugi. Þetta hefur alvarleg áhrif á aðgang milljóna manna að drykkjarvatni að mati bandarískra vísindamanna.

Í niðurstöðum rannsóknar á 900 helstu fljótum og ám í heiminum sem vísindamennirnir birta í loftslags tímariti bandaríska Veðurfræðifélagsins segir að vatn hafi minnkað í mikilvægustu fljótum og ám síðustu fimm áratugina.

Þetta eigi við Gulafljót í Kína, Ganges á Indlandi og Colorado ána í Bandaríkjunum, sem fari þverrandi og margar aðrar helstu ár sem sjá stórum hluta mannkyns fyrir ferskvatni.    Tímabundin rennslisauking sé þó í nokkrum fljótum eins og Brahmaputra og Yangtze í Kína vegna mikillar báðnunar jökla í Himalayafjöllum, sem leiði til vatnsskorts í náinni framtíð.  Einungis á norðurhjara veraldar sé enn gott jafnvægi í vatnsbúskapnum og næganlegt rennsli í ánum vegna bráðnunar snjóalaga og ísa. 

Annars staðar hafi rennslið minnkað verulega og æ minna vatn fari um árósa út í höfin. Þessar breytingar á vatnabúskap heimsins séu að miklu leyti að kenna  framkvæmdum manna, árnar hafa verið girtar af með stíflum til raforkuframleiðslu og vatnið sé í auknum mæli notað í áveitur á ræktarland sem sé að þorna upp.

Alvarlegust séu þó áhrif loftslagsbreytinga, að andrúmsloftið sé að hitna vegna aukinnar loftmengunar. Mengunin valdi hækkandi  lofthita og öfgum í veðri m.a. dragi úr úrkomu  og valdi alvarlegum þurrkum.  Haldi þetta áfram muni vatnsskortur takmarka lífsmöguleika milljóna manna víða um heimsbyggðina.

Hér má lesa ögn meira, þar er einnig kort:

Kortið sýnir breytingar rennsli fljóta og áa á heimsvísu milli 1948 og 2004 - blátt sýnir aukið rennsli og rautt lítið rennsli. (Mynd frá http://www.ucar.edu úr Journal of Climate)

Hægt verður að lesa greinina hér um miðjan næsta mánuð (15 maí).

Ritið

Þökk sé Guðna Elíssyni þá hef ég fengið í hendurnar meira lestrarefni og því skrifa ég sjálfsagt minna á meðan.

Það eru sitt hvort eintakið af Tímariti Hugvísindastofnunar, Ritið: 1/2007 og Ritið 2/2008

   

Takk Guðni - byrjaður að lesa.

-----

Ég hef alltaf ætlað að skrifa um bókina sem ég las yfir páskana, en þá las ég Gróðurhúsaáhrif og Loftslagsbreytingar eftir Halldór Björnsson.  Ég á eftir að lesa hana aftur við tækifæri og punkta þá mögulega eitthvað niður til að blogga um en í bili segi ég þetta: Mjög góð bók og fræðandi - ansi sannfærandi að mínu mati. Það tók þó einhvern tíma að stauta sig í gegnum fyrstu kaflana, sem voru lýsing á fyrirbærinu gróðurhúsaáhrif (samt alls ekki flókið) - en eftir það varð bókin of stutt og hún hefði mátt vera lengri og ítarlegri. Góð bók og mæli með henni.

Climate Denial Crock - CO2 fylgir hita en ekki öfugt.

Vöktun lífríkis

Áhugavert verkefni, fróðlegt að sjá hvernig fiðrildin nema land hér vegna loftslagsbreytinga og frábært að þetta verkefni skuli vera búið að vera í gangi frá 1995 - því samanburður í langan tíma er besti mælikvarðinn við að meta breytingar.

En öll langtímavöktun lífríkisins er ákaflega nauðsynleg á tímum hlýnandi jarðar, til að gera grein fyrir hvernig loftslag hefur áhrif á lífríkið. Ég minntist á um daginn á rannsóknina GLORIA en þar eru menn að fylgjast með áhrifum tegundafjölbreytni flórunnar á fjallatindum norðanlands, en líklegt er að plöntur færi sig ofar og hverfi loks eftir því sem það hlýnar.

En vísindamenn Íslands vakta meira en fiðrildi og gróður, nefna má dæmi vöktun bjargfugla en þeir geta gefið góðar vísbendingar um þróun lífríkisins ef hlýnar. Þá má nefna að góður vinur minn og fuglafræðingur Tómas Grétar Gunnarsson hefur litmerkt jaðrakana síðan árið 1999, endilega hafið samband við hann ef þið sjáið litmerkta jaðrakana, sjá þetta pdf skjal (ég veit ekki betur en að þetta verkefni sé enn í gangi, vona það allavega)

Einn af jaðrökunum sem Tómas hefur merkt.

Ein af ástæðunum fyrir að ég er að minnast á fugla er að það eru vísbendingar um farflug fugla byrji fyrr nú en fyrir nokkrum áratugum, sjá t.d. frétt frá því í fyrra hér. En það sem verra er, er að það eru vísbendingar um að fuglar þurfi smám saman að fljúga lengra og lengra eftir því sem það hlýnar. Í fyrsta lagi þurfi þeir að fljúga norðar og sérstaklega getur þetta orðið erfitt fyrir þá fugla sem fljúga yfir Sahara. Þá er mjög mikilvægt að varðveittir séu þeir staðir þar sem fuglarnir stoppa á leiðinni, svo þeir geti hvílt sig og safnað orku.

Fiðrildavertíðin er hafin

Encounters at the end of the world

Það væri gaman að sjá þessa mynd.

Veðurfar jarðar í marsmánuði 2009.

Þeir sem hafa áhuga á loftslagsbreytingum fylgjast að sjálfsögðu með breytingum á veðurfari, það skal þó tekið fram að ýmsar tímabundnar sveiflur geta orðið sem segja lítið um loftslagsbreytingar en eru áhugaverðar eigi að síður. Ef þið eruð forvitin um tíðarfar á Íslandi í mars þá má lesa um það á vef Veðurstofu Íslands, hér.

NCDC (National Climate Data Center) tekur saman mánaðarlega helstu fréttir af veðurfari jarðar hvers mánaðar (og sérstaklega Bandaríkin). Hérna ætla ég að telja upp helstu niðurstöður marsmánaðar, en þið getið lesið það sjálf hér (sérstaklega ef þið hafið áhuga á Bandaríkjunum, en þar er nokkuð fjallað um þau).

Hitastig:

Frávik í hitastigi jarðar frá meðaltali í °C. 

Sameiginlegur hiti fyrir sjó og land var að meðaltali á jörðinni allri 13,26°C eða 0,54°C hærra en meðaltal fyrir 20. öldina, sem var um 12,72°C (reiknað frá Þar með var marsmánuður 2009 tíundi heitasti marsmánuður frá því mælingar hófust. Að sama skapi var hitastig á landi í tíunda sæti og hitastig sjávar í áttunda sæti yfir heitustu marsmánuði. Ef tekið er meðaltal fyrir land og sjó fyrir janúar-mars, þá lendir árið hingað til í áttunda sæti frá því mælingar hófust.

Samanburður í hitastigi jan-mar frá því mælingar hófust.

Á norðurhveli jarðar var marsmánuður í tólfta sæti yfir heitustu marsmánuði, meðan hitastig sjávar á norðurhveli lenti í sjöunda sæti (ásamt árunum 2001 og 2006). Þá var hitastig Bandaríkjana í heild í kringum meðallag.

Á suðurhveli jarðar var hiti á landi, í marsmánuði, í fjórða sæti og hitastig sjávar í sjötta sæti frá upphafi mælinga.

Annað markvert (nokkrar myndir).

Frávik í úrkomu fyrir marsmánuð 2009, miðað við 1961-1990.

Snjóútbreiðsla á norðurhveli jarðar.

Hafís á norðurhveli jarðar (sjá einnig færslu um sama efni frá því fyrr í mánuðinum).

Hafís á Suðurhveli vex enn (þarf að fjalla um það einhvern tíman bráðlega).

 

Nokkrir óvenjulegir atburðir í mars.

Virkar varla

Ég hugsa að þetta sé dauðadæmd tilraun, nema útblástur CO2 í heiminum fari að dragast saman. Þetta er líkt og að fara að gróðursetja tré í jarðveg, þar sem jarðvegurinn er smám saman að þorna eða verða saltríkari (svo dæmi séu nefnd).

Ég hef fjallað lítillega um súrnun sjávar hér á þessari síðu. Sjá hér og hér.

Reyna að bjarga kóralrifum