Fęrsluflokkur: Sķšasti mįnušur

Hafķs į Noršurskautinu ķ aprķl.

Ég veit ekki hvort žetta eigi eftir aš verša mįnašarlegur pistill, en ég kom allavega meš pistil fyrir sirka mįnuši sķšan um stöšu hafķssins į Noršurskautinu ķ mars sķšastlišnum og nś er komiš aš aprķl.

Fyrir stuttu kom fréttatilkynning frį NSIDC um stöšu hafķss į Noršurskautinu fyrir aprķl.

Helstu nišurstöšur:

20090504_Figure3
Breytingar ķ aprķlmįnuši frį 1979-2009, um 2,8% į įratug.

20090504_Figure1
Śtbreišsla hafķss į Noršurskautinu ķ aprķl 2009.

20090504_Figure2
Dagleg śtbreišsla hafķss fram tķl 3. maķ 2009. Blįa lķnan = śtbreišsla 2009, gręna lķnan = śtbreišsla 2007 (sem var algjört lįgmark) og grįa lķnan įsamt grįu skyggingunni er mešaltal 1979-2000 +/- tvö stašalfrįvik.

Brįšnunin nś ķ aprķl hefur veriš mun hęgari en ķ aprķl undanfarin įr, vegna kulda į Noršurskautinu - žetta er ķ fyrsta skipti ķ nokkur įr sem śtbreišslan nęr žvķ aš vera innan marka nįttśrulegs breytileika (mišaš viš tvö stašalfrįvik).

Óvenju kalt var yfir Beringshafi fram undir mišjan aprķl, auk žess sem kuldi hęgši į brįšnun ķ Barentshafi. Žaš hlżnaši töluvert seinni part aprķl og jókst žį brįšnun ķ Beringshafi.

Žaš er erfitt aš meta hvaša įhrif žessi hęga brįšnun ķ aprķl eigi eftir aš hafa į śtbreišslu ķ lok sumarbrįšnunar (ķ september venjulega). Ef sumariš veršur kaldara en undanfarin įr, žį gęti śtbreišslan oršiš meiri en mörg undanfarin įr. Žaš skal žó tekiš fram aš hafķsinn er žunnur eftir mikla brįšnun sķšastlišin sumur og žvķ viškvęmur fyrir sumarhita.

Mķn spį (allt ķ grķni, ég er engin hafķsspįmašur): Mķn spį er aš śtbreišsla hafķss verši meiri en eftir sumarbrįšnunina 2007, en aš hśn verši samt töluvert nešan viš mešaltališ.


Vešurfar jaršar ķ marsmįnuši 2009.

Žeir sem hafa įhuga į loftslagsbreytingum fylgjast aš sjįlfsögšu meš breytingum į vešurfari, žaš skal žó tekiš fram aš żmsar tķmabundnar sveiflur geta oršiš sem segja lķtiš um loftslagsbreytingar en eru įhugaveršar eigi aš sķšur. Ef žiš eruš forvitin um tķšarfar į Ķslandi ķ mars žį mį lesa um žaš į vef Vešurstofu Ķslands, hér.

NCDC (National Climate Data Center) tekur saman mįnašarlega helstu fréttir af vešurfari jaršar hvers mįnašar (og sérstaklega Bandarķkin). Hérna ętla ég aš telja upp helstu nišurstöšur marsmįnašar, en žiš getiš lesiš žaš sjįlf hér (sérstaklega ef žiš hafiš įhuga į Bandarķkjunum, en žar er nokkuš fjallaš um žau).

Hitastig:

map-blended-mntp-200903-pg
Frįvik ķ hitastigi jaršar frį mešaltali ķ °C. 

Sameiginlegur hiti fyrir sjó og land var aš mešaltali į jöršinni allri 13,26°C eša 0,54°C hęrra en mešaltal fyrir 20. öldina, sem var um 12,72°C (reiknaš frį Žar meš var marsmįnušur 2009 tķundi heitasti marsmįnušur frį žvķ męlingar hófust. Aš sama skapi var hitastig į landi ķ tķunda sęti og hitastig sjįvar ķ įttunda sęti yfir heitustu marsmįnuši. Ef tekiš er mešaltal fyrir land og sjó fyrir janśar-mars, žį lendir įriš hingaš til ķ įttunda sęti frį žvķ męlingar hófust.

lo-hem-jan-mar-pg
Samanburšur ķ hitastigi jan-mar frį žvķ męlingar hófust.

Į noršurhveli jaršar var marsmįnušur ķ tólfta sęti yfir heitustu marsmįnuši, mešan hitastig sjįvar į noršurhveli lenti ķ sjöunda sęti (įsamt įrunum 2001 og 2006). Žį var hitastig Bandarķkjana ķ heild ķ kringum mešallag.

Į sušurhveli jaršar var hiti į landi, ķ marsmįnuši, ķ fjórša sęti og hitastig sjįvar ķ sjötta sęti frį upphafi męlinga.

Annaš markvert (nokkrar myndir).

map-prcp-percent-200903-pg
Frįvik ķ śrkomu fyrir marsmįnuš 2009, mišaš viš 1961-1990.

snowcover-nhland-mar-2009-pg
Snjóśtbreišsla į noršurhveli jaršar.

nh-seaice-200903-pg
Hafķs į noršurhveli jaršar (sjį einnig fęrslu um sama efni frį žvķ fyrr ķ mįnušinum).

sh-seaice-200903-pg
Hafķs į Sušurhveli vex enn (žarf aš fjalla um žaš einhvern tķman brįšlega).

 

extremes-200903
Nokkrir óvenjulegir atburšir ķ mars.


Hafķs į noršurslóšum - Hver er stašan?

Į laugardag (žann 28. mars) birti Rķkissjónvarpiš ķ kvöldfréttum sķnum, frétt sem gefur aš žvķ er viršist góš fyrirheit um aš hafķs į noršurskautinu sé aš jafna sig, en hann hefur brįšnaš töluvert undanfarin įr. Ég kann ekki aš setja inn myndbandsupptöku af fréttinni en ķ fréttinni sagši:

Žykknandi heimskautaķs

Ķsinn į noršurheimskautinu hefur žykknaš og breišst śt tvo vetur ķ röš. Aš auki brįšnaši lķtiš sķšasta sumar. Vķsindamenn telja aš ef komandi sumar veršur kalt žį megi gera rįš fyrir aš ķsinn nįi nokkurn vegin ešlilegri śtbreišslu į nż.
Įriš 2007 brįšnaši heimskautaķsinn svo hratt aš vķsindamenn spįšu žvķ aš noršurheimskautiš yrši ķslaust eftir 10-15 įr. Brįšnunin er enn hröš, en kuldinn undanfarna tvo vetur hefur žó gefiš hvķtabjörnunum į heimskautinu gįlgafrest.

Ég hef ętlaš aš skrifa um hafķsinn undanfarnar vikur (stöšu hans, įstęšur žess aš hann hörfar hratt og hugsanlegar afleišingar), enda oft aš rekast į fréttir og upplżsingar um žau mįl. Žessi frétt kom mér žvķ nokkuš į óvart, žvķ samkvęmt žeim upplżsingum sem ég hef séš ķ erlendum vefmišlum žį er hafķsinn alls ekki aš jafna sig. 

Įšur en lengra er haldiš, žį er rétt aš halda til haga mismun į flatarmįli hafķss en žaš er s.s. śtbreišsla hans, en rśmmįl hafķss segir einnig til um žykkt hans og žvķ betri męlikvarši į hversu lķklegur hann er til aš brįšna ķ framhaldinu.

Lagnašarķs aš vetri er frekar žunnur en getur nįš töluveršri śtbreišslu aš vetri. Ef hann nęr ekki aš brįšna aš fullu yfir sumartķmann žį žykknar hann smįm saman. Žvķ er nokkurra įra gamall ķs žykkur og žį tekur lengri tķma fyrir hann aš brįšna. Eftir mikla brįšnun eftir hlżtt sumar, žį getur ķsinn ķ sjįlfu sér nįš fyrri śtbreišslu viš kaldan vetur en rśmmįl hans nęr ekki fyrri hęšum fyrr en eftir nokkur įr eša įratugi ef lķtil sumarbrįšnun er.

En aš žvķ sem viš vitum um įstandiš nśna (myndir og upplżsingar aš mestu fengnar af heimasķšu NSIDC National Snow and Ice Data Center), bendi einnig fólki į aš lesa hafķssķšu Vešurstofunnar og žį einnig grein frį 2007. Einnig hefur Emil Hannes skrifaš um hafķsinn į bloggi sķnu. Um daginn skrifaši hann góša grein žegar hafķsinn var ķ vetrarhįmarki .

Staša hafķss į noršurskautinu eftir sumariš 2008:

Sķšasta sumar var frekar kalt (mišaš viš sķšastlišinn įratug - samt meš heitari sumrum frį žvķ męlingar hófust). Žrįtt fyrir žaš var śtbreišsla hafķss nęstminnst frį žvķ męlingar hófust (en gervihnattamęlingar hófust ķ lok įttunda įratugsins).

20081002_Figure3
Hér mį sjį śtbreišslu hafķss eftir sumarleysingar frį 1978-2008. Breyting um 11,7 % į įratug (Mynd National Snow and Ice Data Center).

20081002_Figure1
Śtbreišsla hafķss eftir sumariš 2008, mešalśtbreišsla sżnd sem bleik lķna (Mynd National Snow and Ice Data Center).

Eftir mikla brįšnun 2007, žį hafši žykkt hafķssins minnkaš aš sama skapi.

20081002_Figure4
Žykkt hafķssins, rautt žżšir eins įrs ķs, appelsķnugulur tveggja įra ķs, žriggja įra ķs og eldri (Mynd National Snow and Ice Data Center).

Eins og sést į myndinni hér fyrir ofan, žį žynntist ķsinn töluvert milli įranna 2007 og 2008, žrįtt fyrir aš hann hafi aukiš śtbreišslu sķna lķtillega eša eins og vķsindamenn NSIDC oršušu žaš:

Warm ocean waters helped contribute to ice losses this year, pushing the already thin ice pack over the edge. In fact, preliminary data indicates that 2008 probably represents the lowest volume of Arctic sea ice on record, partly because less multiyear ice is surviving now, and the remaining ice is so thin.

Eftir sķšasta sumar, žį var semsagt staša hafķss į noršuheimsskautinu frekar slęm, nęstlęgsta śtbreišsla frį upphafi og aldrei veriš jafn žunnur.

Stašan eftir febrśar (žaš er heil vika ķ aš tölur koma śt fyrir mars, svo ég lęt febrśar duga):

Fyrst skal žaš tekiš fram aš žrįtt fyrir aš žaš haldi įfram aš hlżna, žį er žvķ spįš aš įhrif į lagnašarķs aš vetri verši lķtil, ž.e. aš noršurheimsskautiš verši įfram žakiš ķs aš vetri til.

Hafis3
Eins og sést, žį er žaš ašallega sumarķsinn sem hefur oršiš fyrir mestum breytingum (graf fram til 2007 - www.vedur.is)

Žrįtt fyrir žaš žį hefur oršiš męlanleg breyting į hafķsśtbreišslu.

200903_Figure3
Breyting ķ hafķsśtbreišslu ķ febrśar, frį 1979-2009. Breytingin er um -2,8 % į įratug (Mynd National Snow and Ice Data Center).

Ef fréttin hjį Rķkissjónvarpinu er skošuš ķ samhengi viš žaš sem gögn benda til, žį er ljóst aš fariš er frjįlslega meš stašreyndir.

Ķsinn į noršurheimskautinu hefur žykknaš og breišst śt tvo vetur ķ röš.

Žaš er svo sem lķtiš viš žessu aš segja, žaš hefur eflaust bęst viš lagnašarķsinn sem myndašist įriš 2007, en žaš gerist hvort sem er hvern einasta vetur.  

Aš auki brįšnaši lķtiš sķšasta sumar. Vķsindamenn telja aš ef komandi sumar veršur kalt žį megi gera rįš fyrir aš ķsinn nįi nokkurn vegin ešlilegri śtbreišslu į nż.

Žaš brįšnaši reyndar nęstum jafn mikiš sķšasta sumar og įriš 2007 og žį var metbrįšnun. Žaš er reyndar rétt aš ef žaš veršur kalt ķ sumar, žį gęti hann nįš ešlilegri śtbreišslu į nż. 

Įriš 2007 brįšnaši heimskautaķsinn svo hratt aš vķsindamenn spįšu žvķ aš noršurheimskautiš yrši ķslaust eftir 10-15 įr. Brįšnunin er enn hröš, en kuldinn undanfarna tvo vetur hefur žó gefiš hvķtabjörnunum į heimskautinu gįlgafrest.

Žetta er aš vķsu rétt, en žessi frétt ķ heild er sett upp žannig aš mašur getur ekki annaš en dįšst aš bjartsżninni. Ef žaš veršur kalt, žį mun hafķsinn jafna sig.

Į mašur aš vera bjartsżnn eša svartsżnn?

Reyndar eru menn enn aš spį žvķ aš brįšnunin (sumarbrįšnunin) verši žannig aš ķslaust verši eftir örfįa įratugi, enda viršist margt benda til žess aš žaš hafi oršiš ešlisbreyting į ķsnum sem gerir hann viškvęmari en įšur. Hann hefur einnig veriš aš brįšna hrašar en svartsżnistu lķkön höfšu séš fyrir:

ngeo467-f1
Samanburšur żmissa spįlķkana fyrir brįšnun hafķss į noršurheimsskautinu, mišaš viš męlda śtbreišslu - svört lķna, til 2007 (Mynd http://blogs.nature.com).

Svo viršsti vera sem aš noršurheimskautiš sé aš hlżna mun hrašar en ašrir heimshlutar:

27011501
Eins og sést į nešri myndinni sem sżnir frįvik frį mešalhita fyrir įriš 2008, žį hlżnar noršurheimsskautiš óvenju hratt. Efri myndin į meira viš um afleišingarnar sem ég fjalla um sķšast ķ žessari fęrslu (mynd af www.NewScientist.com).

Nś eru komnar fram kenningar um af hverju žaš gerist, sjį t.d. žessa grein ķ NewScientist.

Žar segir mešal annars aš sjórin į Noršurheimsskautinu virki eins og ofn sem hitar upp andrśmsloft svęšisins. Kenningar eru um aš hér sé aš verki svokölluš jįkvęš afturverkun (positive feedback): žegar hafķsinn brįšnar žį endurkastast minna af sólargeislum frį svęšinu, en žaš er ekki allt, ķ raun gleypir svartur sjórinn hitann ķ staš žess aš ķsinn endurkasti hitanum. Aš auki er stęrra svęši žašan sem vatn getur gufaš upp af. Vatnsgufa er žekkt sem mjög įhrifarķkt gróšurhśsalofttegund og žaš myndast hįlfgerš hitagildra. Sjórinn hjįlpar einnig til og żtir hita upp ķ nešra vešrahvolf.

Nišurstaša og afleišingar: 

Nišurstašan er sś aš žaš er ekki mikil įstęša til aš vera bjartsżnn, best er aš vera raunsżnn og įętla aš žróun undanfarinna įra haldi įfram og aš hafķsinn brįšni svipaš mikiš ef ekki meira en sķšasta sumar, sem žvķ mišur ef rétt er, mun geta valdiš hrikalegum afleišingum eins og grein ķ NewScientist bendir til. Ég hef minnst į hęttuna įšur viš aš sķfrerinn brįšni ķ löndunum viš noršurheimskautiš, sjį einnig flęširit sem var aš hluta til unnin eftir aš ég las žessa grein ķ NewScientist.

Ķ stuttu mįli sagt žį er afleišing hlżnunar og brįšnunar į noršurheimskautinu žau aš sķfrerinn brįšnar - losar metan og žvķ eykur į hlżnunina (óstöšvandi hringrįs hlżnunar) - žį eykst vatnsrennsli frį Gręnlandsjökli og śr sķfreranum og selta hans minnkar. Viš žaš eru lķkur į žvķ aš seltuhringrįs śthafanna stöšvist:

conveyor
Seltuhringrįsin į upphaf sitt viš Gręnland, en žar sekkur kaldur sjór og dregur meš sér heitan yfirboršsjó. Hringrįsin nęr um allan hnött (mynd af http://www.srh.noaa.gov/)

Lķklega eru alvarlegustu fyrirsjįnlegu afleišingarnar žęr, ef žaš slökknar į Monsśnvindum Asķu, aš śrkomuleysi leiši til uppkserubrests fyrir milljónir manna, meš tilheyrandi hungursneyš.  


Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband